Neden Yumurtaların %60'ı Açılır Da Tamamı Açılmaz?

Aslında makalenin başlığı şu olacaktı:

Doğayı Anlamak: İstatistiksel Dağılım ve Akvaryum Hobisindeki Etkileri

ama çok bilimsel durunca yav iki balık bakacağız T cetveliyle siteye sokmadığınız kaldı yeter denmesin ve okunsun diye değiştirdim :)

Hobide çok doğal karşılanan ve sorgulanması gereken ancak hayatın pekçok anında da karşılaşıldığı için fazla kurcalanmayan sorular vardır. Bunlardan birkaçını kendime sorayım ve cevaplayayım;

Kötü su şartlarında (çok uygunsuz pH, sertlik vb) yumurtaların hepsi bozuluyor, suyu biraz iyileştirince yumurtaların %20’si çıkıyor, suyu biraz daha iyi yapınca %40 oluyor, en iyi şartlarda %90’ı çıkıyor. Bu %40’ı çıkan %60’ı çıkmayan yumurtalar aynı tür balık, hatta aynı anadan babadan gelen yumurta ve spermle oluşmuş yumurtalar, niye ya hepsi çıkmıyor ya hepsi bozulmuyor da oransal olarak çıkıyor?

Neden akvaryum üretimi balıklar, F0 (doğadan yakalanma) balıklara göre daha kolay ürüyor?

Neden kimi discus çeşme suyunda bile ürerken, kimisi osmos istiyor?

Düz melek de altum da yüzbin yıllardır neslini üreyerek sürdüren türler, neden normal melek çeşme suyunda yavru çıkarıyor da, amca oğlu altum bu kadar zor ürüyor ve çok pahalı?

Bu soruların cevapları istatistiksel dağılımda gizli. Normal dağılımı özetlemek için çoğu zarar, azı karar atasözünü kullanabiliriz. Hangi işte olursa olsun aşırılığa gidilmemeli, herkesin uygun gördüğü ölçüde kalmalıdır anlamındaki bu atasözü normal dağılımı çok güzel özetler.

Normal dağılımın doğadaki yansımasını hepimiz biliyoruz, su sıcaklığı ayarlarken, artemiaya tuz koyarken her canlının optimum (en iyi) değeri vardır, çok uzaklaşmadıkça bu değerin altında ve üstünde de yaşarlar ancak optimum değerden uzaklaştıkça yaşam yüzdesi azalır. Bunu bilimsel bir makaleden gösterelim:

[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/1/311020180026491.jpg[/IMG]
Bu grafik şunu diyor; Lates calcarifer'in yumurtaları için optimum sıcaklık 30 derece, %80 üzerinde bir çıkma oluyor. Sıcaklık 30'un altına indikçe ve üstüne çıktıkça bu oran azalıyor.

Bunu insanlarda başka şekilde de görüyoruz:

[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/1/311020180028571.jpg[/IMG]

Öğrencilerin boy uzunluklarının hepsi bir değil. En çok 163-166 cm arası öğrenci var, bunda daha uzun ve kısaların sayısı uçlara gittikçe azalıyor.

Buraya kadar tamam, peki bu mekanizmanın bizim sorularımıza ne gibi bir cevabı olacak?

Cevap için ideal pH'ı 6 olan şu hayali türü inceleyelim:

[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/1/311020180049581.jpg[/IMG]

pH 6 iken yumurtaların %80'i çıkmış, en iyi değer bu. pH 6'den yükselip düştükçe çıkma oranı düşüyor. 6.5'da %65 açılım var, 6.75'de yumurtaların %35'i açılıyor, 7'de ise %15'i. Bu balığı birisi alıp 7 pH'da üretiyor, yavruların %15'i çıkıyor, bunları da 3'de 1 kayıpla büyütüyor, 100 yumurtanın 10'u sağ kalıyor. Kritik nokta burada başlıyor, bu sağ kalan balıkların yumurtalarının yeni grafiği yukarıdaki anne babalarının yumurtasının grafiği gibi olmayacak, yukarıdaki grafik sağa doğru kayacaktır. Yani bu çıkan 10 yavrudan çıkan bir çiftin 100 yumurtası artık %15 değil, atıyorum %50 açılacaktır.

Artık çıkarımlara başlayabiliriz:

İşte tam bu sebeple uzun süredir akvaryumlarda bakılan hele de yerli çeşme suyunda üretilen türlerden yavru almak çok daha kolaydır. Uzun süredir akvaryumlarda üretilen yumuşak su amazon balığı meleklerden musluk suyunda yavru alırsınız ancak nesillerdir akvaryumlarda üretilememiş, en çok F1, F2'si bulunan altum'dan veya F0 red shoulder melekten alamazsınız. Double red kakadudan alabilirsiniz, ama vahşi form kakadudan çok az yumurta canlanır veya o bile çıkmaz.

Vahşiye yakın japonlar 5-6 derece sıcaklıkta yaşar, balon göz japonlar bu kadar soğuğa dayanamaz.

nitrifikasyon bakterileri suda yaşamıyor, substratta yaşıyor, peki biz niye suyun 3'de 1'inden fazlasını değiştirmiyoruz? Çünkü su şartları (pH, sıcaklık vb.) aniden değişirse bir çok bakteriyi kaybederiz, yaşayıp geri kalanlar birkaç günde üreyip yeni şartlara adapte bir koloni oluştururlar ancak bu birkaç günlük üreyip geri toparlama sürecinde sorun yaşanabilir.

2006 civarında high tech, düşük pH, bitkili akvaryumuma yosun yesin diye 10 tane çok güzel black moli atmıştım, 7'si öldü 3'ü kaldı. Canlıdoğuranların çoğu sert su sever, moli ise denizde bile yaşar. Düşük pH ve sertlik belli ki büyük sorun oldu, kalanlar da belli ki sınırda yaşadılar çok uzun ömürlü olmadılar. Sınırlı yaşamlarında onlardan doğan yavrular, ve yavrularından doğan yavrular ise adapte oldu ve çoğaldılar. Burada adaptasyonlarda önemli bir fark var. İlk aldığım moliler genetik değil çevresel bir adaptasyon sağladı, o da sınırlı oldu, onu bile sağlayamayanlar öldüler. Ancak onların yavruları genetik olarak da adapte oldular, onların yavruları daha da adapte oldular. Tabi bu yaptığım kesinlikle tasvip edebileceğim ve şimdi yapacağım bir şey değil, her balık doğasına yakın şartta beslenmeli ve üremeli, bu örneği vermemin nedeni elinize gelen balığın nasıl üreyip geldiğini tasvir etmeniz.

Doğada niye böyle bir mekanizma var? Çünkü bu mekanizmaya sahip türler türlerinin devamını sağlayabilmiş. Düşünün bir bölgede akarsuyun yönü değişti, kurudu ve göl o akarsudan beslenmiyor, çıkışındaki dere de kurudu kapalı havza oldu ve pH'ı, sertliği artmaya başladı. Böyle bir mekanizma olmasa içindeki türlerin o bölgedeki soyu kurur. Ya da bir bitkinin bütün tohumları aynı sıcaklıkta aynı nemde açsa, erken bir hava ısınması, yanlış alarm bütün bir türün soyunu kurutabilir. Canlılarda çeşitlilik her zaman çok değerlidir ve bu dağılım mekanizması da çok önemli bir çeşitlilik mekanizmasıdır.

Son olarak unutulmaması gereken büyük bir konu var. Balıkların sadece yumurtadan çıkma değil, çok sayıda mekanizması var, pH'ın etkilediği tek mekanizma yumurtanın çıkması değil, özellikle solungaçdaki madde alışverişi pH'dan son derece ciddi etkileniyor, o yüzden yumurtadan çıksa bile çoğu yavru yaşayamayabiliyor. Bu makaleyi balıkları kendi suyumuza adapte etmeye çalışıp garip işler yapalım diye değil, elimize gelen balıkları tanıyalım. F0 neden farklı, yıllardır tank üretimi olanlar neden farklı, aynı ana babadan doğan balıklar neden farklı anlayalım diye kaleme aldım.

Benim görüşüm beslemesi en optimal balığın iyi üreticiden çıkan F1 balıklar olduğu yönünde. Bu balıklar hafif adapte oluyor, yumurtası örneğin doğasındaki gibi 5-10 microsiemens değil de 40-50'de çıkabiliyor. Hem türünden emin oluyorsunuz, F0'da tür tayini çok emin olunacak bir durum değil. Hem yem yeme sorunu, parazit sorunu gibi sorunlardan çok daha az çekiyorsunuz.

Tabi iş düşük pH'da bitmiyor, Tanganyikalar'da da benzer durum var, uzun süredir akvaryumda üremiş duboisi maswa ve brichardi çeşme suyunda çok kolay ve bolca yumurta çıkarıyor. F0'ları ise daha zor yüksek pH, yüksek kH ve en önemlisi doğru kalsiyum, magnezyum ve sodyum dengesi istiyor.

Brichardi doğada 8.5-9 pH'da yaşıyor diye ataları nesillerdir Uzakdoğulu üreticilerin yumuşak-orta sertlikteki ve nötr civarı pH'daki suyunda üremiş bir Brichardi'yi doğru yapılmış bir biyotopa atarsak hayvanı öldürmesek de strese sokabiliriz, o nedenle balığın kaynağını bilmek oldukça faydalıdır, malawiler zaten doğada da yumuşak - orta sertlikteki suda yaşadığından problem olmaz ama, özellikle Tanganyika türlerini avrupalı üreticilerden almak daha iyi olacaktır.[EDIT]bjkalley,2018-10-31 01:51:27[/EDIT]