BETTA SPLENDENS- AKVARYUMDA BESLENMESİ VE ÜRETİMİ

      Yakın tarihimizde yaklaşık 50 balık türü “Beta” ismi ile anılmış fakat bu türler sonradan yeniden adlandırılarak günümüzdeki isimlerini almışlardır. Ben yazımda ülkemizde en çok ilgi çeken ve ticareti yapılan beta türü olan “Betta Slendens” hakkıında bilgi vereceğim.

      Betta Splendens akvaryum dünyasında en ilgi gören canlılardan biridir.   Erkeklerinin birbirlerine karşı aşırı saldırganığı nedeniyle “Siyamlı Kavgacılar” adıyla da anılır. Özellikle ana vatanı olan Güney Asya’da insanlar günümüzde olduğu gibi geçmiştede bu balığa büyük ilgi göstermiştir. Hatta bu balık için insanlar şiirler yazmıştır.

     Ana vatanı Asya olan betalar Tayland, Malezya, Kamboçya ve Singapurda yaygındır. Durgun sularda yaşarlar, günümüzde pirinç tarlalarında bu balıklardan bulmak mümkündür. Orjinal Beta uzun ve renkli bir kuyruğa sahip değildir. Daha kaslı bir vucuda sahiptir ve çok daha agresiftir. Bu bölgede üretilen betalar tüm dünyadaki akvaryum meraklılarına ulaşmaktadır. Ülkemizde bulunan Betta Splendens’lerin çoğu ithal edilmektedir. İthal edilen ülkelerin başında Singapur gelir.

    Betta Splendens’in genel özellikleri ve akvaryumda beslenmesi hakkıında bilgi vermeden önce, bu balıkların neden insanlar tarafından bu kadar ilgi gördüğünü birkaç örnekle açıklamaya çalışacağım.

   Betalar anabantoidler grubuna dahildir. Bu gruptaki balıklar labirent organına sahiptir. Betalar diğer bir çok balık türünden farklı olarak oksijendeki serbest havayı soluyarak içindeki oksijeni kullanabilme özelliğine sahiptir. İşte labirent organı bu solunum olayının gerçekleşmesini sağlar. Labirent organı solungaçların arka üst kısmında yer alır.Labirent organının üst kısmı gaz alışverişini sağlayan hassas bir doku ile örtülüdür. Balık yuttuğu havayı burada tutar, havadaki oksijenin kana geçişini sağlar. Aynı anda kandaki karbondioksitte havaya geçer. Betalar suda çözünmüş oksijenle hayatlarını sürdüremez. Atmosferden hava alamayan bir beta yaklaşık iki günde ölür. Havadaki serbest oksijeni kullanması sayesinde akvaryuma  havalandırma ekipmanı kurmadan betayı besleyebilirsiniz. Bu da doğal olarak balığa olan ilgiyi arttırır. Betta Splendens kırmızı, lacivert, sarı, turuncu gibi hemen her rengini bulabileceğiniz bir türdür.(Ülkemizde bu renk çeşitliliği genellikle lacivert ve kırmızı ile sınırlıdır) Diğer balıklara oranla çok geniş kuyrukalrı ve ilgi çekici renkleriyle birçok akvaristin ilgisini ilk görüşte çekmeyi başarır. Aynı zamanda yem konusunda çok seçici olmaması ve çok büyük bir akvaryuma ihtiyaç duymamasi da türün avantajları arasındadır. Ayrıca akvaryumdaki diğer barışçıl türlerle sorunsuz bir şekilde yaşayabilir. Barışın sağlanması için biraz geniş bir akvaryuma ihtiyaç duyabilirsiniz çünkü Betta Splendes bölgecil bir balıktır ve bölgesini savunurken diğer balıklara zarar vermesi olasıdır.  Buna rağmen kendi yaptığım gözlemlere dayanarak betaların çok renkli ve büyük kuyrukları olan bazı balıklara karşı(örn; Lepistes) agresif olabileceklerini söyleyebilirim. İki erkek Beta’nın aynı akvaryumda bulunmaması ise tartışılmaz bir kuraldır.  Beta erkeklerinin doğal ortamlarındaki kavgaları genelde törensel bir havadaki gövde gösterisi şeklinde geçmesine rağmen akvaryum gibi dar bir alanda beta kavgaları  taraflardan birinin ölümüyle sonuçlanır.

    Labirent organlarının bulunması sebebiyle çok küçük kaplarda bile yaşamlarını sürdürebilen Betta Splendens bu özelliğinde ötürü bir çok insan tarafından kavanozlara mahkum edilir. Betalar bu tip dar ortamlarda güzelliklerinni sergileyemez ve mutsuz bir yaşam sürerler.  Eğer bir Beta küçüklüğünden beri 20-30 litrelik bir akvaryumda beslenirse en fazla 1 yıl sonunda tüm güzelliğini ve ihtişamını sergilemeye hazır olur.  Geniş bir yüzme alanı betanızın kondisyonunun artmasını sağlayacak ve üretim konusunda da size yardımcı olacaktır.

    Betalar akvaryum sıcaklığı en az 23-24 C olan akvaryumlarda bakılmalıdır. Su sıcaklığı asla 28 derecenin üzerine çıkmamalıdır. Bunun nedeni betaların yüksek sıcaklıkta çabuk yaşlanmasıdır. Betalar diğer tropik türlere biraz asidik sulardan hoşlanırlar. Bunun sebebi doğal ortamlarının sürekli yağmur alan yerler olmasıdır. Bitkili ve içinde saklanabileceği bölmeler bulunan akvaryumlardan hoşlanırlar. Doğal ortamlarında en çok tükettikleri besin sivrisnek larvalarıdır. Akvaryumda ise gençlik döneminden itibaren kuru yeme alıştırılabilirler.

    Daha önce birkaç sefer olmak üzere Betta Splendens üretmiş biri olarak bu balığın üretimi hakkında size bilgi vermenin yararlı olacağı kanaatindeyim. Öncelikle üretim mutlaka diğer balıklarınızdan ayrı bir tankta yapılmalıdır. Akvaryumda iç veya dış filtre bulunmamalıdır. Su sıcaklığı üretimin ilk safhasında 25-26 derecede sabit tutulmalıdır. Akvaryumda kullandığınız suyun yarısının yağmur suyu ya da bulunamaması halinde kaynatıp soğutulmuş sudan olmasında fayda vardır. Üretime başlarken bu temel kurallara uyulmazsa başarılı olunamaz. Elinizdeki dişi ve erkek betayı yavru alabilmek için gerekli kondisyona getirebilmek amacıyla en az bir ay boyunca canlı yem ve kan kurduryla beslemelisiniz. Bu diyet esnasında kuru yem de unutulmamalıdır. Üretim için aldığınız erkek eğer küçük kaplarda yetiştirildiyse yeterli kondisyona sahip olamadığından üretimi gerçekleştiremeyebilirsiniz. En iyisi kondisyon kazandırma sürecinde balıları serbest yüzme alanına sahip bir tankta bulundurmaktır. Üreme sonrasında da erkek betanın sağlığı çok önemlidir çünkü erkeğe zarar gelirse biraz sonra bahsedeceğim üretim sonrası babalık görevini gerçekleştiremez. Dişi betaya gelince; öncelikle üretim için aldığınız dişinin Betta Splendens olduğundan emin olmasınız. Bunu söylememin sebebi bazı akvaryumcuların bulunması diğer balıklara göre nispeten zor olan Betta Splendens dişisi yerine başka bir tür olan ve dişi betaya çok benzeyen Betta Imbellis’I satmalarıdır. Dişi Betta Splendens’I tanımanın en garantili yolu karın bölgesindeki beyaz noktalardır. Daha garantili bir yol ise benim yaptığım gibi dişi betanızı güvendiğiniz bir akvaryumcudan temin etmektir. Bu bile yeterli olmayabilir zira bazı üreticilerin dişi betaları ithal ederken kısırlaştırdığı bilinmektedir.

   Üretime hazır olan dişi ve erkek önce filtresiz , ortadan şeffaf bir cam ile ikiye ayrılmış bir akvaryuma yerleştirilir. İhtiyacınız olan camı benim yaptığım gibi bir camcıdan kestirerek temin edebilirsiniz. Erkeğin bulunduğu bölüm bitkilendirilmiş olmalıdır. İdeal olan bir su üstü bitkisi kullanmak olsa da temin edilememesi halinde normal bir bitkide(ön; elodea) kullanılabilir. Bir dalı ikiye veya üçe bölerek su yüzeyine bırakın, bu dallar yuva yapımında erkeğin işini görecektir. Erkek beta dişiyi görmesiyle suyun üzerinde köpükten bir yuva yapımına başlar. Dişi ise erkeği gördüğünde yaklaşık 1 hafta süresinde karnında yumurta üretir. Dişi hazır olduğunda karnı şişer ve hafif bir beyaz renk alır. Bu durumda aradaki cam kaldırılır. U safhaya gelinmesi 10 ila 15 gün alabilir yada bu safhaya hiç gelinemeyebilir. Bu sürecin kısalığı balıllarınızın kondisyonuna ve şansınıza bağlıdır. Cam kaldırıldığında erkek ilk başta dişiye ilgi göstermeyebilir ve yuva yapımına devam eder. Panik olmayın, şansınız yaver giderse bir süre sonra erkek dişiyi kovalayarak yaptığı yuvanın altına çekmeye çalışır. Dişi yuvanın altında 45 derecelik bir açıyla sabit kalır ve erkek beta dişinin karnını sıkarak yumurtaları 15-20 li gruplar halinde döktürür. Düşen yumurtaları köpük yuvaya yerleştirir. Bu işlem 2 ila 5 saat sürer ve inanın bana sıkılmadan izleyecek kadar muhteşemidir.

    Üreme bittiğinde dişi beta akvaryumdan uzaklaştırılmalıdır aksi taktirde yumurtaları korumaya çalışan erkek dişi betayı öldürecektir.  Devam eden dönemde erkek hayati bir göreve sahiptir; yumurtaları korumak ve yuvadan düşen yumurtaları ağzıyla toplayarak yuvaya geri koymak. Yumurtalar 26-27 derecede 30-36 satt içinde yumurtadan çıkar.  Yavrular besin keseli olduklarında yüzemezler ve erkek yavruları yuvada tutmaya devam eder. Bu durum 2 yada 3 gün sürer. 3 gün sonunda yavruların besin kesesi tükendir ve serbest yüzmeye başlarlar. Bu dönemde erkek akavaryumdan ayrılmalıdır. Aksi takdirde yüzen yavruları yuvaya toplamaya çalışan erkek sonunda hassas yavrulara zarar verir. Yavrular ilk olarak infusaria ile beslenmelidir. Daha sonra artemiaya geçilir. Son basamakta ise kuru yem vardır ama bu geçiş safhası biraz sıkıntılı olabilmektedir.  Bu arada su seviyesi 15 cm de tutulmalıdır. Suyun yüksekliği üretimin başından itibaren 12-15 cm arası olmalıdır.  Akvaryumun üstü sürekli olarak bir kapakla kapalı tutulmalıdır. Bunun amacı su ısısı ile havanın sıcaklığını aynı tutmaktır. Üçüncü haftada labirent organı oluşan beta yavruları serbest oksijeni solumaya başlar. Bu dönemde eğer yavruların soluduğu hava soğuk olursa yavrular hastalanır ve ölür. Eğer akvaryumunuz kapaklı değilse benim uyguladığım gibi akvaryumun üstünü yalıtım amacıyla alüminyum folyo veya streçle kapatabilrisiniz. İyi bakılan yavrular 3 ila 6 ay içersinde normal vucut gelişimlerini tamamlarlar. Bu süre akvaryumunuzun genişliğine göre farklılık gösteririr. Genellikle üçüncü hafta atlatıldıktan sonra yavru kaybı azalır ve üreticinin işi kolaylaşır. Ölü yavruların akvaryumdan temizlenmesi yavruların sağlığı için ayrıca bir öneme sahiptir. Kaynaklara ve deneyimlere göre erkek yavrular 3. yada 4. Aylarda kavga etmeye başlarlar. Bu dönemde erkekler küçük kaplara ayrılabilir. Ayırdığınız balıkları bir akvaryumun içine koyup bütün betalarınızın ısıtıcıdan yararlanmasını sağlayabilirsiniz. Dişilerin beraber durmasında bir sakınca yoktur.

    Tüm bunlar yapıldığında beta üretimi size büyük bir zzevk verecektir. Büyüdükerinde ise bir tek Betanızdan bile ayrılmak istemeyeceksiniz.

BURAK KARAKUŞ