Aydınlatmada Kelvin Ve Lümen' İn Önemi


mustafaerdogarÇevrim Dışı

Kıdemli Akvarist
[B]6033,1[/B] [C]3,2,38529[/C]
Kayıt: 13/12/2007
İl: Istanbul
Mesaj: 2469
mustafaerdogarÇevrim Dışı
Kıdemli Akvarist
Gönderim Zamanı: 15 Haziran 2010 13:10
[K]Fotoğrafların bir kısmı aslı olmayıp uygunları eklenmiştir. Metinde herhangi bir değişiklik yapılmadı. sinan m.d[/K]

Herkese merhaba,
 
Zamanla azalıyor olsada aydınlatma seçiminde lambaların kelvin ve lümen değerlerinin bazı akvaristler tarafından ele alındığını yada sorulduğunu görüyorum. Ayrıca yaptığım ikili görüşmelerde forumda bu konuları dile getirmeyenlerin çoğu içinde bu değerlerin henüz tam kavranamamış bilinmeyen yanları olduğunu gördüm. Açıkcası bu bilgilerin bir kısmı için aynı durum yakın zamana kadar benım içinde geçerliydi. Zira mevcut yazı ve makalelerde tanımlar yeterince açıklayıcı olmadığı gibi bu değerlerin ilişkileri ve bitki akvaryumunda kullanım şekilleri ile ilgilide yeterli bilgi bulunmamakta.. [b]Bu yazı ve başlık ile; kelvin, lümen ve bunların aydınlatmadaki rolleri konularına akılda hiçbir soru işareti kalmayacak şekilde açıklık getirmeyi umuyorum.[/b] Aslında bu araştırmaları yapıp yazıyı yazma konusunda beni  ateşleyen olay aşağıda linklerini verdiğim, sitemizin ana sayfasında ve forumun makaleler ve tercümeler bölümünde makale olarak bulunan yazıyı görmem oldu:
 
Anasayfa linki:
[url=http://www.akvaryum.com/bitkili_akvaryumda_isiklandirma_ve_diger_gozlemlerim_makaler_37_1281.asp]http://www.akvaryum.com/bitkili_akvaryumda_isiklandirma_ve_diger_gozlemlerim_makaler_37_1281.asp[/url]
 
Forum linki:
[url=http://www.akvaryum.com/Forum/bitkili_akvaryumlar_k34489.asp]http://www.akvaryum.com/Forum/bitkili_akvaryumlar_k34489.asp[/url]
 
Ciddi anlamda hataların ve yanlış önerilerin bulunduğu eskiden kalma bu yazı ile ilgilide yöneticilerle tamasa geçeceğim.
 
**********
 
Konuya girmeden renk tayfı ve bitkilerin fotosentez için kullandıkları dalgaboyları gibi konularda kısa bir [b]ön bilgi (hatırlatma)[/b] vermek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacak:
 
[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/49423/220320181509341.jpg[/IMG]
Beyaz ışığı bir prizmadan geçirdiğinizde farklı renklere ayrıldığını çoğumuz biliriz. (şekil. 1):
 

Şekil.1
 
Beyaz ışık gözümüzle algılayabildiğimiz tüm renklerin birleşimi olup prizmada ayrılan bu renklerin birarada oluşturdukları görüntü ışık tayfı olarak adlandırılır. Işığın elektromanyetik dalgalardan oluşması nedeniyle tayftaki her rengin yeri ve miktarı belli olup her renk kendisine ait dalgaboyuna sahiptir. Dalgaboyları nm (nanometre) birimi ile kullanılır ve görünür tayftaki dalga boyu aralığı yaklaşık 380-750 nm arasındadır. (şekil. 2)
 
[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/49423/220320181453071.jpg[/IMG]
Şekil. 2: Görünür tayfta renkler ve dalgaboyları
 
Yapılan araştırmalarda bitkilerin ışığın yanlızca görünür tayfından yararlanmadıkları görülmüş olsada bir son kullanıcı ve akvarist olarak konunun bizi ilgilendiren ve pratikte uygulayabileceğimiz kısmı görünür tayfla ilgilidir. Bitkilerin görünür tayfta fotosentez için kullandıkları ışığın büyük bir kısmı kırmızı ve mavi renklerin olduğu dalgaboyu aralıklarına denk gelmektedir. Sarı - yeşil renkleri algıladığımız dalgaboylarındaki ışığın çoğunu yansıtırlar (bu sayede yeşil renkte görünürler). Yani bu renkleri kırmızı ve maviye oranla çok düşük seviyelerde kullanırlar. Bu durum bitki türlerine göre  değişiklikler göstersede genel anlamda böyledir. (şekil 3)
 
[img]http://4.bp.blogspot.com/_Pviv1EnJHxY/ST3eJxqN62I/AAAAAAAAAF8/bTpeJviiUOo/s320/action%2520spectrum%2520en.jpg[/img]
Şekil. 3: Dalgaboylarına göre fotosentetik aktivite
 
Akvaryumlarımızda sıklıkla kullanığımız T8 ve T5 tipi florasan lambalar, power compact yada metal halide (MH) lambalarda birer ışık kaynağı olduklarından benzer tayfsal (spektral) ışınımlara sahiptirler. Üreticiler lambaların kullanım amaçlarına bağlı olarak farklı dalga boylarında güçlü ışık verecek şekilde üretim yaparlar ve bu ışınımların dalgaboyu ve miktarlarını spektral güç dağılım grafiği vb. isimlerle ürünlerinin kutularında, kataloklarında yada internet sitelerinde verirler. (şekil. 4)
 
[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/49423/220320181450401.jpg[/IMG]
Şekil. 4: Hagen firmasının Aqua Glo model florasan lambasına ait spektral grafik
 
[b]Bu grafiklerde bitkilerin kullandığı dalgaboylarında lambanın güçlü ışıma yapması (yukarıdaki grafikte pik yapan dalga boyları), lambanın sahip olduğu aydınlatmanın bitki açısından daha verimli kullanılacağı anlamına gelir ve bitki akvaryumlarında bu tip lambaların kullanımı tercih edilir.[/b]
 
Not: Günlük hayatta lamba kullanımında çoğu kişi bu grafıklere bakmadığından, bakmaya ihtiyaç duymadığından (sebebi kelvin kısmında) bazı lambaların hali hazırda grafikleri bulunamayabilir.
 
**********
 
Evet, bu kısa (!)  ön bilgiden sonra asıl konuya geçebiliriz [:)]
 
[b]Kelvin (K):[/b]
 
Bir sıcaklık ölçüsü birimi olan kelvin (0 K (kelvin) yaklaşık -273 C (derece) ye eşittir), aydınlatmada ışık kaynaklarının renk sıcaklığını ifade etmede kullanılır.
 
[b]Peki renk sıcaklığı nedir?[/b] Bilim adamları tarafından siyah cisim olarak adlandırdıkları cisimleri ısıttıklarında cismin belli bir sıcaklıktan sonra ışık yaymaya başladığı görülmüştür. Sıcaklık arttıkça ışığın rengide değişmiştir (şekil. 5). Bu olay termal (ısıl) ışıma olarak adlandırılır.
 

[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/49423/220320181516381.jpg[/IMG]
Şekil. 5: Kelvine bağlı ışıma renkleri
 
[b]Siyah cisim nedir?[/b] Siyah cisim; maruz kaldığı tüm ışığı soğuran (yani hiç yansıtmayan) ideal özellikteki cisimler için kullanılan bir tanımlamadır.
 
[b]Işık kaynaklarının kelvin dereceleri nasıl belirlenir?[/b] Işık kaynakları yukarıda da bahsettiğim spektral grafiklerinde görülebilecek, farklı dalgaboylarında ışımalar yapabilirler. Bu ışımaların karışımı, yani lambanın görünen rengi, siyah cisim ışımasında ortaya çıkan renklerle karşılaştırılarak siyah cismin aynı rengi veya en yakın rengine denk gelen kelvin değerini alır. Bu işlem mamtematiksel formüller ve CIE renk diyagramı kullanılarak yapılır. (Şekil. 6)
 
[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/49423/220320181522321.jpg[/IMG]
Şekil. 6: CIE renk diyargramı
 
Diyagramda kenarlardaki x ve y koordinatları (bazı kaynaklarda u ve v olarak geçiyor) tayfsal veriler ile matematiksel olarak hesaplanıp yerine konduğunda bu değerlerin kesiştiği nokta ışık kaynağının görünen karışım rengini verir. Diyagramda ortadaki eğri, siyah cismin ışıma yaptığı renk koordinatlarını ifade eder. Bizim pek kullanmadığımız Tungsten lambalar gibi görünür dalgaboyu aralığında sürekli tayfa sahip lambaların (şekil. 7) renk sıcaklıklarını bu eğri üzerinde net olarak bulmak mümkünken sıklıkla kullandığımız florasan lambaların karmaşık ve kesikli tayf yapıları nedeniyle renk sıcaklıkları ancak yakın değerlerde bulunabilir. Yani diyagramda siyah cisim eğrisi dışında yer alırlar. Diyagramda görülen eğriyi kesen çizgiler, eğriyi kestikleri kelvin değerinin alınacağı ilişkilendirme çizgileri olup eğri dışında bulunan bu noktaların yaklaşık kelvin değerlerini belirlemede kullanılırlar. Bu şekilde bulunan renk sıcaklıklarına "ilişkili renk sıcaklığı" denir ve kullandığımız lambaların kelvin değerleri bu şekilde belirlenir. Bu nedenle örneğin 8500 K lik bir Sylvania grolux pembe-beyaz tonlarda görünürken ADA' nın çok yakın değerde ve yaklaşık aynı renkte görünmesi gereken 8000 K' lik bir lambası açık mavi-beyaz tonlarda görülebilir (ilişkilendirme çizgilerinin siyah cisim eğrisinin iki tarafınada uzaması sonucu).
 
[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/49423/220320181533061.jpg[/IMG]
Şekil. 7: Tungsten lamba spektral diyagramı
 
[b]Yukarıdaki paragrafta gerçekleşen işleyiş; tersine hareketle kelvin değeri bilinen ancak tayfsal grafiği bilinmeyen bir lambanın grafiğini bulmada kullanılabilir mi? [/b]Benim araştırmalarıma göre hayır. Sebebi net renk sıcaklığının değil, ilişkili renk sıcaklığının söz konusu olması nedeniyle net koordinatların belirlenmesi ve ayrıca diğer bilinmezlere ulaşılması mümkün değil. Ancak spektrofotometre ve radyasyon termometresi gibi özel aletlerle yapılacak laboratuvar çalışmaları gerektirir. Bunuda bizim yapmamız mümkün değildir.
 
[b]Kelvin değerinin bitki akvaryumu aydınlatmasında kullanımı nasıl olmalı?[/b] Yukarıdaki bilgilerdende anlaşıldığı üzere spektral dağılım grafiği olmadan kelvin değerine  bakarak spektral grafiğine ulaşmamız ve lambanın bitkiler için ne derece verimli olduğunu anlamamız mümkün değildir. Bu nedenle lambaların kelvin değeri iki amaçla kullanılabilir:
 
- Spektral grafiği bilinen ve grafikleri bitkiler için uygun bulunan fakat farklı kelvin değerlerine sahip florasanlar arasında seçim yapmada. Bu sayede tankın aydınlanma rengini, dolayısıyla atmosferini seçme şansı doğar.
 
- Yeterli miktarda bitkiler için uygun florasan kullanıldıktan sonra tank içi aydınlatmasının istenilen tonda ayarlanmasına yardım edecek ek lamba seçiminde dikkate alınabilir.
 
Kaynaklar:
[url=http://www.emo.org.tr/ekler/f53f879eaa4dff7_ek.pdf]http://www.emo.org.tr/ekler/f53f879eaa4dff7_ek.pdf[/url]
[url=http://www.emo.org.tr/ekler/b9ff04ef832682d_ek.pdf]http://www.emo.org.tr/ekler/b9ff04ef832682d_ek.pdf[/url]
[url=http://en.wikipedia.org/wiki/Color_temperature]http://en.wikipedia.org/wiki/Color_temperature[/url]
 
**********
 
[b]Lümen (lm):[/b]
 
Işık akısı birimidir.
 
[b]Işık akısı[/b];bir ışık kaynağının birim zamanda yaydığı toplam ışık miktarını verir. Işık akısı insan gözünün ışık hassasiyetine bağlıdır. Fizyolojik yapısı nedeniyle göz, ışık kaynağından çıkan ışığı dalgaboylarına (renklerine) göre farklı parlaklıklarda algılar. En parlak algılanan dalga boyu 555 nm' de (sarı renk), en sönük algılanan dalgaboyları ise görünür dalgaboyu aralığının alt ve üst sınırlarıdır (kırmızı-mor ve mavi-lacivert renkler) (Şekil. 1)
 
[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/49423/220320181535191.jpg[/IMG]
Şekil. 1: insan gözü hassasiyet grafiği
 
Dolayısıyla harcanan birim enerji başına yayılan ışık akısı (lümen değeri) bu grafiğe bağlı olarak en yüksek değerini 555 nm dalga boyunda alır ve bu dalgaboyunda 1 W (watt) enerjiye karşılık 683 lümenlik ışık akısı yayınımı söz konusudur. Watt başına lümen miktarları (hassasiyet grafiğine göre) dalgaboyu 555 nm' den büyüdükçe ve küçüldükçe azalır. Tabloda dalgaboyuna göre lm/W değerleri verilmiştir:
 




[b]Dalgaboyu
[nm][/b]
[b]Hassasiyet
[1/1][/b]
[b]1W' a karşılık ışıma gücü
[lm][/b]

[IMG]https://foto.akvaryum.com/fotolar/49423/220320181602021.jpg[/IMG]
Tablo. 1
 
Yukarıda, ön bilgilerde verdiğim, "dalgaboylarına göre fotosentetik aktivite" grafiği ile "insan gözü hassasiyet" grafiğini karşılaştırdığımızda pik yapan noktaların birbirlerinin tam tersi olduğunu görürüz. Yani bitkilerin çok az kullandığı yeşil-sarı dalgaboylarındaki ışığı insan en parlak olarak (yüksek lümen değerinde) algılarken bitkiler tarafından en çok kullanılan kırmızı-mavi dalgaboyları civarı insan tarafından daha sönük (düşük lümen değerinde) algılanmaktadır.
 
[b]Bu durumda watt değeri eşit iki lamba arasında seçim yaparken lümen değeri fazla olanı almak sadece tankınızı sizin daha aydınlık görmenizi sağlar. Ancak bitkilerinizin bir işine yaramaz.[/b] Hatta muhtemeldir ki lümen değeri düşük lambalar bitkler açısından daha verimli spektral grafiklere sahiptir..
 
Bu nedenle bitki akvaryumunda lamba seçiminde lümen değerini dikkate almak hatalı bir davranıştır. Yapılması gereken şey lambanın bitkiye uygunluğu için spektral grafiğine, gücü içinde watt değerine bakmaktır.
 
 
[b]Peki lümen değerinin bitki akvaryumunda kullanım alanı var mıdır?[/b] Tam olarak vardır denemez; dahil olduğu noktalar vardır ama açıkcası bilmeye gerek yok. Şöyleki;
 
Bitki akvaryumlarında kullanılabilecek farklı lamba tipleri vardır. En çok kullanılanlar power compact florasanlar, T8 tipi florasanlar, yüksek çıkışlı T5 tipi florasanlar ve metal halide lambalardır.
 
Bu lambalarda örneğin;
 
T8 tipi (26 mm çapında), 60 cm boyunda ve 18 W enerji harcayan   Sylvania Aquastar, 900 lm ışık akısına sahiptir ([url=http://www.sylvania-lamps.com/Sylvanialamps/PDS.aspx?lang=en&pn=1&iid=Syl2221]kaynak[/url]). Aynı lambanın (yani model ve spektral grafikleri aynı) T5 tipi (16 mm çapında), 56 cm boyunda ve 24 W enerji harcayan tipi 1120 lm ışık akısına sahiptir ([url=http://www.sylvania-lamps.com/Sylvanialamps/PDS.aspx?lang=en&pn=1&iid=Syl2741]kaynak[/url]). Görüldüğü gibi daha ince ve kısa bir lambadan daha yüksek bir ışık akısı elde edilmektedir. Bu ise daha uzağa (yada akvaryum açısından baktığımızda daha derine) nüfüz etmeyi sağlar. Zira noktasal bir kaynaktan yayılan ışık akısının yoğunluğu; ışık şiddetine ve etki yüzeyine bağlı etki ettiği uzaklıkla  ters orantılı olarak azalmaktadır.
 
Burada bahsettiğim gibi lampa tiplerini bilmek yada lamba boyutuna oranla harcadığı enerjiyi (watt) bilmek yeterli olmaktadır. Zira Lümen değeri spektral grafik sabit olduğu sürece watt değeri ile artış göstermektedir.
 
Yeri gelmişken hangi yükseklikteki tanka hangi tip lambanın uygun olabileceği ile ilgili bir sıralamada vereyim:
 
Power compact lambalar -------------- 25 - 30 cm' e kadar yüksekliklerde
T8 tipi florasanlar ----------------------- 25 - 55 cm arası yüksekliklerde
Yüksek çıkışlı T5' ler -------------------- 55 - 70 cm arası yüksekliklerde
Metal halide lambalar ------------------ 70 - 100 cm arası yüksekliklerde
 
Genellikle uygun olmaktadır.
 
Sıralama, içinde taban bitkileri bulunacak high-tech bir tanka göre verilmiş genel bir sıralamadır. Yükseklikler brüttür. Ayrıca yükseklik bilgilerinde gereğinden fazla ışık sağlamayacak alt değerler verilmiştir.
 
Kaynaklar:
[url=http://www.giangrandi.ch/optics/eye/eye.shtml]http://www.giangrandi.ch/optics/eye/eye.shtml[/url]
[url=http://neuronresearch.net/vision/files/photopiceffic.htm]http://neuronresearch.net/vision/files/photopiceffic.htm[/url]
[url=http://en.wikipedia.org/wiki/Luminous_efficacy]http://en.wikipedia.org/wiki/Luminous_efficacy[/url]
[url=http://www2.itu.edu.tr/~onaygil/disayd_Fotometrik_Buyuklukler.pdf]http://www2.itu.edu.tr/~onaygil/disayd_Fotometrik_Buyuklukler.pdf[/url]
 
**********
 
Evet, yazı burada son buluyor. Yazı ve bu konularla ilgili anlaşılmayan, eklemek istediğiniz, eleştireceğiniz yada farklı görüş bildireceğiniz kısımlar olursa bu başlık altında beraber araştırarak ve paylaşarak konuyu açıklığa kavuşturalım isterim.
 
Teşekkürler.mustafaerdogar2010-06-16 17:08:38[EDIT]sinan m.d,2018-03-22 16:05:55[/EDIT]

Beğenenler: [T]178329,BiGGER_TAURUS[/T][T]176112,Abksn[/T][T]189240,3dtarik[/T][T]156609,gokmgun[/T][T]194291,makber[/T][T]196004,Ibrahim90[/T][T]125974,deatless22[/T][T]212987,udemirkan[/T][T]232142,Vokkaryum[/T][T]195540,Gökdeniz0660[/T]
Teşekkür Edenler: [T]178452,libertus[/T][T]178329,BiGGER_TAURUS[/T][T]156609,gokmgun[/T][T]196004,Ibrahim90[/T][T]125974,deatless22[/T][T]232142,Vokkaryum[/T][T]195540,Gökdeniz0660[/T]
+1: [T]196022,yvzhn26[/T][T]195540,Gökdeniz0660[/T]

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

OrdiBukoÇevrim Dışı

Kıdemli Akvarist
[B]8845,1[/B]
Kayıt: 09/09/2006
İl: Istanbul
Mesaj: 7742
OrdiBukoÇevrim Dışı
Kıdemli Akvarist
Gönderim Zamanı: 15 Haziran 2010 13:11
Çok teşekkürler, sitede bir çok kişi sorularının cevabını buradan bulabilecekler.

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

fuzuli2000Çevrim Dışı

Kayıt: 23/02/2010
İl: Karaman
Mesaj: 57
fuzuli2000Çevrim Dışı
Gönderim Zamanı: 15 Haziran 2010 19:03
Elinize ve emeğinize sağlık Mustafa Bey teşekkür ederim. Peki lamba seçimi yaparken dikkat etmemiz gereken, akvaryumun hacmi mi olmalı yoksa yüksekliği mi?

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

mustafaerdogarÇevrim Dışı

Kıdemli Akvarist
[B]6033,1[/B] [C]3,2,38529[/C]
Kayıt: 13/12/2007
İl: Istanbul
Mesaj: 2469
mustafaerdogarÇevrim Dışı
Kıdemli Akvarist
Gönderim Zamanı: 15 Haziran 2010 20:13
Her ikisinide göz önünde bulundurmak gerekli.
 
- Öncelikle akvaryumun yüksekliğine göre lamba tipine (T8, T5 vb) karar vermek daha doğru.
 
- Sonrasında seçilen lamba tipi için akvaryumun boyuna uygun lamba uzunluğunu belirlemek gerek.
 
- Bunuda belirledikten sonra artık seçilen uzunluk ve tipteki bir adet lambanın watt değeride kesinleşmiş olacaktır. Bundan sonra akvaryum hacmine yada aydınlatma formülüne göre toplam kaç watt ihtiyaç söz konusu ise onu karşılayacak sayıda lamba kullanılır.
 
Tabi bu yazdığım belirlemelerde herşeyden önce spektral grafiği bitkilere uygun lambaların söz konusu olduğunu hatırlatmak isterim.
mustafaerdogar2010-06-15 20:13:38

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

emreutkuÇevrim Dışı

Özel Üye
Kayıt: 04/10/2008
İl: Bursa
Mesaj: 1138
emreutkuÇevrim Dışı
Özel Üye
Gönderim Zamanı: 16 Haziran 2010 20:54
 
Mustafa bey  doğrusunu isterseniz şimdiye dek bu konularla pek ilgilenmemiştim. Kelvin ve lümen konusuna açıklık kazandırmışsınız, elinize sağlık.
 
Başka yerlerde yazılmış olabilir ama konuyu bilinen lambaların diğer özellikleri açısından devam ettirmek faydalı olabilir.
 
Sizin sylvania grolux kombinasyonları sevdiğinizi biliyorum,
sylvania grolux ışığının rengi hem mavi hem kırmızı dalgaboylarında ağırlıklı olduğu için pembemsi renkte (magenta=kırmızımavi) gözükmekte ve  fotosentetik etki yüksek olmakta.
 
Sylvania gorolux  ve   sylvania aquastar/philips aquarelle
Bu lambalar için düşüncelerinizi öğrenebilirmiyiz?
 
grolux
 
aquastar 
 
 
 

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

mustafaerdogarÇevrim Dışı

Kıdemli Akvarist
[B]6033,1[/B] [C]3,2,38529[/C]
Kayıt: 13/12/2007
İl: Istanbul
Mesaj: 2469
mustafaerdogarÇevrim Dışı
Kıdemli Akvarist
Gönderim Zamanı: 16 Haziran 2010 22:10
Tevfik Bey açıkcası bu konularda yakın zamana kadar benimde çok ayrıntılı bilgim yoktu; öğrenmeyede gerek görmemiştim zira bitkiler için uygun florasanlar belliydi ve bitkiler açısından asıl önemli konunun lambaların tayfsal güç dağılım grafikleri olduğunu ve watt değerleri ilede yeterli performans alındığını biliyordum. Ancak forumda zaman zaman sorulması ve çoğu zaman cevap alınamaması yada alınan cevapların doğruluğundan şüphe duymam sonucu bu konularda da araştırma yaptım.
 
Kendi adıma; kelvin değerleri konusunda zaman zaman aklıma takılan, örneğin üzerinde aynı kelvin değeri yazan florasanların nasıl farklı renk tonlarında göründüğü yada Hagen florasanların 18000 K lik değerlerinin hep alıştığımız  10000 K den sonra renk maviye döner tezini nasıl bozduğu gibi pekde gerekli olmayan :) sorularım yanıtlanmış oldu..
 
Evet, bahsettiğiniz gibi Sylvania Grolux benim bitkiler adına en sevdiğim florasanlardan biri. Yoksa ışıma rengini ve tankta oluşturduğu aydınlanma tonunu pek sevdiğim söylenemez :) Aquastar (yada aquarelle), hafif maviye bakan tonu ile daha güzel görünüyor bana. Neyseki genellikle tanklarımızda birden fazla lamba oluyorda hem bitkilere uygun hemde bize hoş gelen kombinasyonlar ortaya çıkarabiliyoruz.
 
 
Spektral grafikleri yorumlarsak;
 
Yeşil bitkilerde grolux' un, kırmızı-turuncu tonlardaki bitkilerde de aquastar' ın daha efektif olduğunu söylemek yanlış olmaz sanırım. Burada şunu belirtmekte fayda var: Grafiklerde mavi tonlar her iki lambada da birbirine çok yakın görünüyor. Yani her iki lambada mavi tonlarda aynı miktarda ışıma yapıyormuş gibi görünüyor. Bu durumda aquastar neden kırmızı bitkilerde daha efektif olsunki gibi bir soru akla gelebilir. Dikkat ederseniz tüm renklerdeki ışımaları göz önüne aldığınızda grolux' ü çok daha yüksek ışıma yapıyormuş gibi algılamakda mümkün (grolux grafiğinin pik yaptığı dalgaboyları daha fazla ve pikler daha yüksek)..  Burada bizi yanıltan şey grafiklerin 0-100 arası görünen dikey bileşeni. Spektral grafiklerde firmalar farklı dikey bileşenler kullanabiliyorlar. Bildiğim kadarıyla Sylvania bu grafiklerde ilgili lambanın toplam ışıma gücüne göre yüzde almış. Aksi halde 18W' lık grolux' un toplam ışık akısı 550 lm, aquastar' ınki 900 lm olmazdı.. Burada yine lümen değerini kullanmış olduk :)
 
O zaman konuya şöyle bir güncelleme getirelim: Spektral grafikleri uygun lambaların karşılaştırılmasında, grafiğin bileşenine bağlı olarak lümen değerinin dikkate alınması faydalı olabilir. Neyseki bu tip bir bileşen, daha çok bildiğimiz lamba tiplerinde (sylvania, hagen gibi markaların akvaryum florasanlarında) kullanılmış. Spektral grafiklerine dikkat etmemiz gereken standart florasanların grafiklerinde dikey bileşen olarak genellikle göreceli bileşenler yerine kesin bileşenler kullanılıyor..
mustafaerdogar2010-06-17 13:59:28

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

emreutkuÇevrim Dışı

Özel Üye
Kayıt: 04/10/2008
İl: Bursa
Mesaj: 1138
emreutkuÇevrim Dışı
Özel Üye
Gönderim Zamanı: 17 Haziran 2010 01:25
 
Mustafa bey açıklamanız için teşekkürler.
 
ADA 8000 K NA lambaların spectral dağılımını buldum;
En yüksek pik 540nm de.
Ayrıca 520nm de ek dalgaboyu eklenmiş.
Bu sayede bitkiler daha doğal renklerde görülüyormuş...
 

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

GurayÇevrim Dışı

Kayıt: 18/09/2007
İl: Istanbul
Mesaj: 43
GurayÇevrim Dışı
Gönderim Zamanı: 17 Haziran 2010 09:24
Mustafa Bey, makaleniz için gerçekten çok teşekkür ederim. Ciddi emek verdiğiniz ortada.
Ayrıca Kelvin değerlerinin yorumlanmasında sıklıkla yapılan bir hataya işaret etmişsiniz ki çok faydalı olmuş.
Kelvin değeri belirleyici tek değermiş gibi yanlış bir algılama uzun süredir mevcut.
 
Ben kendi adıma spectral grafikleri yorumlarken sadece peak değerlere bakmıyorum.
Peak değerleri tabii ki çok önemli ama diğer dalga boylarında da bitkilerin fotosentez yaptığını unutmamalıyız.
 
Spectral grafikleri yorumlarken, sizin şekil 3 de vermiş olduğunuz PAR (Photosynthetic Active Radiation) grafiğini bir katsayı tablosu gibi kullanmalıyız.
Bu sayede ışık kaynağının bitkiler için gerçek verimini bulabiliriz.


Katsayı yaklaşımı ile Grolüx ve Aquastar'ın grafiklerine bakıldığında, aquastar'ın mavi tonlarında neden daha başarılı olduğu kolaylıkla görülecektir.


Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

mföztürkÇevrim Dışı

Özel Üye
Kayıt: 26/04/2009
İl: Istanbul
Mesaj: 64
mföztürkÇevrim Dışı
Özel Üye
Gönderim Zamanı: 17 Haziran 2010 09:28

Mustafa Bey,bitkili akvaryumda 'aydınlatma sorunu' ile ilgili yazınız ve diğer çalışmalarınız için içtenlikle teşekkür ederim. Bu anlamda gerçekten bizler için iyi bir rehbersiniz.Çalışmalarınız ve birikimleriniz doğrultusunda bitkili akvaryumlarda 'SMD Led'li Sistemler' hakkındaki görüşlerinizi öğrenebilirmiyiz ?

Saygılarımla...


Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

mustafaerdogarÇevrim Dışı

Kıdemli Akvarist
[B]6033,1[/B] [C]3,2,38529[/C]
Kayıt: 13/12/2007
İl: Istanbul
Mesaj: 2469
mustafaerdogarÇevrim Dışı
Kıdemli Akvarist
Gönderim Zamanı: 17 Haziran 2010 13:42
Tevfik Bey,
 
Çok güzel bir noktaya değinmişsiniz. Belirttiğiniz üzere ADA, lambalarında kırmızı ve mavi dalgaboyları dışında yeşil tonlarında da ışıma olmasına dikkat ediyor. Bunun en önemli sebebi armatürlerinde aynı spektral grafikte ve kelvin değerinde lambalar kullanmaları. Yeşil tonlarındaki ışık bitkilerden yansıyarak çok daha güzel ve parlak yeşil bitki görünümleri oluştururken 8000 K lik aquablue olarak adlandırdıkları aydınlanma ilede bir bitki tankında optimum görselliği yakalamaya çalışıyorlar. Bizim farklı lambalarla kombinasyon yapmamız ve kombinasyonlarımıza daylight lambalar eklememiz gibi..
 
 
Güray Bey,
 
Düşüncelerinize katılıyorum. Bu katsayı yaklaşımı ile lambaların spektral durumuna göre hangi ışıma miktarında ve sayıda kullanılacaklarınada karar verilmesi mümkün görünüyor; katılımınız için teşekkürler...
 
 
Mehmet Bey,
 
Led konusunda araştırmalarım ve kullananların yazılarını okuma yoluyla tecrübesel bilgi edinmem söz konusu oldu. Ancak henüz bizzat bir tecrübem yok bu konuda. Yani aklımda oluşan düşüncelerin sağlamasını henüz yapamadım. Bu nedenle burada yazacağım şeyler teoride kalacak gibi geliyor bana ve yanlış yönlendirmelerde de bulunmuş olmak istemiyorum açıkcası. İleride tecrübe edinme şansım olduğunda bu konularda da epeyce yazışmamız olur umarım. Güzel sözleriniz için tekrar teşekkürler..
mustafaerdogar2010-06-17 14:08:36

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

emreutkuÇevrim Dışı

Özel Üye
Kayıt: 04/10/2008
İl: Bursa
Mesaj: 1138
emreutkuÇevrim Dışı
Özel Üye
Gönderim Zamanı: 17 Haziran 2010 14:40
 
Alıntı;
Tevfik Bey,  
Yeşil tonlarındaki ışık bitkilerden yansıyarak çok daha güzel ve parlak yeşil bitki görünümleri oluştururken 8000 K lik aquablue olarak adlandırdıkları aydınlanma ilede bir bitki tankında optimum görselliği yakalamaya çalışıyorlar. Bizim farklı lambalarla kombinasyon yapmamız ve kombinasyonlarımıza daylight lambalar eklememiz gibi..
***
 
Mustafa bey evet dediğiniz gibi...
Optimum görsellik deyince Aklıma   CRI;Color Rendering Index (Renk Kaplama Indexi) geldi.
CRI  1 İle 100 arasında değişir. 100 e ne kadar yakınsa objeler o kadar gerçek renklerinde görünürler, 100 den küçük olan değerde objelerin gerçek renklerinde sapmalar  olur.
 
Çoğumuz daylight  6500K ışıklar kullanıyoruz.
Örneğin bu lambaların üzerinde 965, 765 gibi rakamlar bulunur.
İlk rakam CRI değeridir. Örneğin philips 965  modelinde 9 = CRI nin 90-100 arasında olduğunu gösterir. 765 modelindeki 7 rakamı CRI değerinin 70-80 arasında olduğunu gösterir.
 
Bu 965 modelleri biz bitki akvaristleriyle birlikte öğrendiğim kadarıyla tekstil işiyle uğraşanlar da bu modeli sıklıkla kullanıyorlar. CRI nin 100 e yakın olması yani objelerin gerçek renklerine yakın görünmesi tekstil işinde de çok önemli.
 
Modelledeki  son iki rakam ise kelvin değeri. X65  65=6500K
 
Burada belirtmek istediğim 965 modelllerde akvaryumdaki bitkiler gerçek renklerine çok yakın görünüyorlar.
 
emreutku2010-06-17 14:44:10

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

mustafaerdogarÇevrim Dışı

Kıdemli Akvarist
[B]6033,1[/B] [C]3,2,38529[/C]
Kayıt: 13/12/2007
İl: Istanbul
Mesaj: 2469
mustafaerdogarÇevrim Dışı
Kıdemli Akvarist
Gönderim Zamanı: 17 Haziran 2010 19:35
Tevfik Bey CRI konusunda verdiğiniz bilgiler için teşekkürler.
 
Bilinen markaların florasan tiplerini incelerken CRI değerleri 90 ve üzerinde olmasada dikkatimi çeken iki model oldu. Hazır ADA' nın florasanlarının özellikleride paylaşılmışken bu florasanları ADA ile karşılaştırdım ve fazlasıyla benzer olduklarını gördüm.
 
Birinci lamba "Philips MASTER TL-D ActiViva Natural" 
 
T8 olarak 18 ve 36W, T5 olarakta 24W' lık seçenekleri mevcut.
 
Işık tayfı güç dağılım rengi (spektral grafiği):
ADA ile oldukça benzer bir grafiğe sahip. Yanlızca ADA da bahsedilen o son yeşil dalgaboyundaki pik yok :)
 
8000 K değerinde (ADA ile aynı). İlişkili renk sıcaklığı verildiğinden tam renginden emin olmak gerek.. Bu konuyada Philips yer vermiş; ürün bilgilerinde lambanın "kromatik koordinatları" da verilmiş!
X: 0.295    Y: 0.307
 
Hemen yukarıda verdiğim CIE renk diyagramından değerleri yerine koyup lamba rengini buldum:
Çizdiğim çizgilerdende görülebileceği gibi Siyah cisim eğrisinin 8000 K' nine çok yakın. 8000 K ilişkilendirme çizgisi üzerinde ve eğrinin üst tarafında! Buda hafif mavimsi, pembeye dönmeyen bir ton demek oluyor ki buda ADA ile benzerlik gösteriyor..
 
Ürün sayfası:
 
 
İkinci lamba "OSRAM LUMILUX SKYWHITE"
 
T8 olarak 18, 30, 36, 38 ve 58 W' lık, T5 olarak 24, 39, 49, 54 ve 80 W' lık seçenekleri mevcut.
 
Grafiği:
Bu lambanın grafiği daha da iyi göründü bana..
 
8000 K değerinde. Bu lambada tam koordinatlar verilmesede isminden lambanın benzer şekilde açık mavimsi renkte olduğunu anlamak mümkün..
 
Ürün bilgilerine ulaşılabilecek sayfa:
 
 
Merak ettiğim; bu lambalar acaba ülkemizde var mı? Kullanan var mı? Nereden bulunabilir?
mustafaerdogar2010-06-19 23:13:30

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

emreutkuÇevrim Dışı

Özel Üye
Kayıt: 04/10/2008
İl: Bursa
Mesaj: 1138
emreutkuÇevrim Dışı
Özel Üye
Gönderim Zamanı: 20 Haziran 2010 03:58
 
Mustafa bey yazıyı bir kere daha okudum, gerçekten çok kıymetli br yazı hazırlamışsınız.
Ayrıca  lambanın "kromatik koordinatları" X: 0.295    Y: 0.307  CIE renk diyagramından rengini bulmanızda çok hoş.
Belki konuyu daha fazla irdelemeye gerek yok ama okuyanlara faydası olabilir diye bulduğum birkaç şeyi daha ekleyeyim..
 
***
 
İlk sayfadaki açıklamanızın bir kısmını buraya yapıştırayım.
 
"Bu durumda watt değeri eşit iki lamba arasında seçim yaparken lümen değeri fazla olanı almak sadece tankınızı sizin daha aydınlık görmenizi sağlar. Ancak bitkilerinizin bir işine yaramaz.
Hatta muhtemeldir ki lümen değeri düşük lambalar bitkler açısından daha verimli spektral grafiklere sahiptir.
Bu nedenle bitki akvaryumunda lamba seçiminde lümen değerini dikkate almak hatalı bir davranıştır.
Yapılması gereken şey lambanın bitkiye uygunluğu için spektral grafiğine, gücü içinde watt değerine bakmaktır. "
 
Son cümle bitkiler için fotosentez için uygun ışıma miktarını (PAR) belirtiyor
Yani lambanın spektral grafiğinde bitkilerin fotosentez için daha verimli kullandıkları mavi ve kırmızı dalgaboyları ne kadar çok olursa + o lambanın watt değeri ne kadar yüksekse PAR değeri o kadar yüksek olur. Watt başına düşen PAR değeri ne kadar yüksekse lamba bitki için o kadar kıymetlidir.
 
philips TLD 965  ile 765 spectral grafiğini  buraya ekleyeyim,
 
      Philips TLD 965 (Deluxe pro) 




          Philips TL-D 18W/54-765
 
 
Yukardaki grafiklerde aynı watt değerine sahip TLD 965 in 765 ten daha çok PAR değerine sahip kolayca anlaşılıyor.
 
 
Aşağıdaki tabloda çeşitli lambaların Watt başına düşen PAR değeri ve kırmızı/mavi oranı gösterilmekte. 
 

Lamba

WattBaşına düşen PAR

Kırmızı/Mavi oranı

ADV850

1.44

0.63

Aquarelle

1.27

0.37

TLD950

1.19

1.18

Daylight Dlx

1.06

0.52

Cool White

1.06

0.61

Gro-Lux

1.03

1.6

Warm White

1.02

1.08

Cool White Dlx

1.01

1.09

Warm White Dlx

1.00

1.97

Halogen

0.263

4.69

Sun light

1.0

1.08

 
Ayrıntılı bilgi ve daha çok lamba çeşidi için ;   http://www.aquabotanic.com/lightcompare.htm
 
 
 
***
Çeşitli lambaların akvaryum bitkilerini nasıl gösterdiğini içeren bir link buldum;
 
örneğin sylvania aquastar ve grolux lambaları için;
Aquastar
[
 
 
Golux
 
 
Daha çok lamba çeşidi ve kombinasyonlar için bkz  http://saurama.aqua-web.org/pages/
 
***
 
 
emreutku2010-06-20 04:12:48

Beğenenler: [T]139435,Kaan Aziz[/T]
Teşekkür Edenler: [T]139435,Kaan Aziz[/T]

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir

mustafaerdogarÇevrim Dışı

Kıdemli Akvarist
[B]6033,1[/B] [C]3,2,38529[/C]
Kayıt: 13/12/2007
İl: Istanbul
Mesaj: 2469
mustafaerdogarÇevrim Dışı
Kıdemli Akvarist
Gönderim Zamanı: 20 Haziran 2010 18:21

Katılımlarınızın hepimiz için çok faydalı olduğuna inanıyorum Tevfik Bey. Örneğin ilk verdiğiniz linki bilmiyordum. Henüz ayrıntılı incelemeyedim ama gördüğüm kadarıyla müthiş bir link. Keşke bu yazıyı hazırlamadan bulup kaynak olarak yararlansaymışım.. İlk fırsatta ayrıntılı inceleyip sizin yazdıklarınıza ek olarak başka çıkarımlarda yapabilirmiyim bakacağım. Paylaştığınız için çok teşekkür ederim.

Verdiğiniz tabloda durumu çok güzel özetliyor. Mavi ağırlıklı lambalarda Aquarelle' in, kırmızı ağırlıklı lambalarda grolux' un ne derece etkili olduğu gayet açık :)
 
İkinci verdiğiniz linkide bir süre önce başka bir başlıkta görmüş ve çok beğenmiştim. Burada da paylaşmayı düşünüyordum zaten. Lamba alacaklar için tankın ne renkte aydınlanacağını görmek için güzel bir kaynak gerçekten. Keşke ADA' nın lambasınıda o çalışmada görebilseydik :) 
 
********
 
Bu arada yazımın başında yer verdiğim makale ile ilgili forum başlığına (ikinci link) yazının aydınlatma ile ilgili bölümü için kapsamlı bir yanıt yazdım. En kısa sürede kalan kısmında da gördüğüm yanlışları belirteceğim. Henüz yazardan cevap gelmedi ancak orada yazılan konular hakkında bilgisi olanlardan o başlığa katılımlarını özellikle rica ediyorum. Teşekkürler..
mustafaerdogar2010-06-20 18:24:13

Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir