Anatomi, Üretim ve Hastalık Tespiti

 

Discus Anatomisi:

  1. Ağız
  2. Üst Çene
  3. Burun
  4. Göz
  5. Alın
  6. Baş
  7. Gövde
  8. Ön Yüzgeçi
  9. Sırt
10. Sırt Yüzgeçi
11. Kuyruk Kökü
12. Kuyruk Yüzgeçi
13. Kuyruk
14. Anal Yüzgeç
15. Genital Bölge
16. Uzunluk
17. Vücud Uzunluğu
18. Yan Yüzgeç
19. Boğaz
20. Yanak
21. Alt Çene

 

 

 

Özet:
Amazon kökenli diskuslar (Sypmhysodon spp.) popüler ve özel süs balıklarıdırlar. Diskuslar eş seçen balıklar olduklarından sorunsuz olarak üretilebilmeleri zordur.
Özel üretim tankı ve su kalitesine ihtiyaç duyarlar. Oldukça geniş su kalitesi aralıklarını tolere edebilmektedirler. pH, iletkenlik, sertlik, eş seçme davranışı ve üretim tankı gibi pek çok faktör diskusların üremesini etkilemektedir.
Profesyonel ve tecrübeli üreticiler diskus üretebilmek için bir çok taktik kullanmaktadırlar. Bu çalışmada Symphysodon spp.'nin üreme siklusuna ve yumurtlama başarısına etkisi olan bazı faktörler belirlenmiştir.
Diskuslar sabit su parametrelerine ihtiyaç duymaktadırlar. Bu balıkların 3.9 ile 7.3 pH aralıklarında, 5 GH altındaki sertlikte, düşük iletkenlik seviyelerinde üredikleri tespit edilmiştir.
Üremeye etki eden diğer faktörlerinde üretim tank sistemi ve su değişim rejimi olduğu sonucuna varılmıştır.

Giriş:
Akvaryum endüstrisi dünyada önemli bir sektör haline gelerek özellikle de doğadan balık toplanan ülkelerde binlerce insanın geçim kaynağı olmuştur. Yalnızca Amazon Havzası'nda yer alan ülkelerde; Kolombiya'da 5000 insan, Brezilya'da 8-10000, Peru'da 14000 den fazla insan doğrudan akvaryum balığı yakalayarak geçimini sağladığı rapor edilmiştir.
Bunun yanında bu sektörden dolaylı olarak balık toplayıcılığından para kazananların tam sayısı bilinmemektedir (Watson ve Moreau 2006). Doğadan balık toplayanların dışında komisyoncular, toptancılar, nakliyeciler, perakendeciler ve akvaryum yan sanayicileri gibi pek çok iş kolunu kapsayan akvaryum sektörü dünyada akvaryum hobisi ile uğraşan milyonlarca insana hizmet vermektedirler.
Süs balıkları ticaretini kapsayan miktar ve fiyatlara dair veriler net olmasa da dünyadaki çeşitli ülkelerden ithal edilen süs balıkları ve omurgasızları yaklaşık 278 milyon dolar olarak rapor edilmiştir (FAO 2005a, Livengood ve Chapman, 2007). Pet Endüstrisi anketlerine göre akvaryum endüstrisinin 1000 milyon dolar'dan fazla olduğu tahmin edilmektedir
(Cato ve Brown, 2003; Chapman et. al., 1997; AAPMA 2005). FAO istatistiklerine göre 2005 yılında dünyadaki toplam süs balıkları ihracatı 264,391,000 dolar, ithalat 291,534,000 dolar iken aynı yıl Türkiye'de 27,000 dolar ihracat, 8,934 dolar ithalat gerçekleştirilmiştir (FAO 2005b). Akvaryum endüstrisinde bir kilogram resif balığının değeri 500 - 1,800 dolar iken gıda olarak kullanılan bir kilogram deniz balığının fiyatı 6 - 16,5 dolar arasındadır (Cato ve Brown 2003; Wabnitz ve ark., 2003).
Bu çalışmada canlı materyali oluşturan diskus balıklarında da benzerlik görülmektedir. Türkiye'de çipura, levrek kg fiyatları 7 - 15 TL iken iri bir diskusun (150 - 200gr) fiyatı 100 - 150 TL civarındadır. Ticari değeri yüksek bu balıkların Türkiye'de bu kadar pahalı olmasının en büyük nedeni piyasadaki diskusların büyük çoğunluğunun Singapur, Malezya, Tayland gibi ülkelerden ithal edilmesidir.
Diskus üretiminin zor, zahmetli ve tecrübe gerektiren bir iş olmasından yerli üreticiler tarafından üretilen diskus miktarının talebi yeterli seviyelerde karşılayamamasına neden olmaktadır. Bu türün üretiminde karşılaşılan problemlerin tanımlanması, çözüm önerileri getirilmesi ve profesyonel üretimler için üretim protokollerinin oluşturulması açısından üremelerini etkileyen biyotik ve abiyotik faktörlerin ortaya konulması özellikle üreticiler için önemlidir.
Brezilya'da ekonomik değeri yüksek Symphysodon aequifasciatus Pellegrin gibi türlerin aşırı toplanmasından dolayı populasyonlar çökmektedir (Crampton, 1999). Bundan dolayı diskuslara olan talebin üretim ile karşılanması daha fazla önem arz etmektedir. Bu çalışmada anaç seçimi, su kriterleri, su değişim stratejisi ve fotoperiyot gibi etmenlerin diskusların üreme davranışlarına olan etkileri ortaya konmuştur.

Materyal Ve Metod:
Deneylerde melon, blue diamond, mavi turkuaz, cobalt ve hayalet gibi İngilizce'den Türkçe'ye uyarlanmış isimlerle adlandırılan 6 erkek 6 dişi toplam 12 adet 2 - 3 yaşında erişkin diskus (Symphysodon spp.) kullanılmıştır. İki yıl boyunca balıklardan periyodik olarak yumurta alınması planlanmıştır. Balıkların üreme performansları gözlenerek üremelerine etki eden faktörler belirlenmeye çalışılmıştır.
İlk bir yıl süreyle 50x50x60 cm kapasiteli 120 lt su hacimli 3 adet cam üretim tankından oluşan statik sistem olarak tabir edilen tanklar kullanılmıştır. Statik sistemde her tankın ısıtıcı, havalandırma tertibatı ayrı olup her tankın su giriş ve çıkışı elle tek tek yapılmaktadır. Tankın içerisinde daimi su akıntısı olmayıp daha çok durgun su kullanılmıştır. Bu tanklarda filtrasyon; kısmen dış filtre ve sürekli sünger filtre ile yapılırken, su sıcaklığı 200 watt'lık ısıtıcılar ile sabit tutulmaya çalışılmıştır.
Üretim çalışmaları yaklaşık 12 m2 alana sahip dış ortamdan izole edilmiş kapalı bir sistemde gerçekleştirilmiştir. Akvaryumun aydınlatmasında, odayı aydınlatan zaman ayarlı grolüx floresan lambalar kullanılmıştır. İkinci yıl üretim için 40x40x40 cm ebatlarında ve her biri 50 lt su hacminde olan toplam 300 lt su kapasiteli 6 adet üretim tankı, 100 lt su kapasiteli filtrasyon tankı, 3 adet dış filtre ve 1 adet 18 watt'lık UV den oluşan kapalı devre sistem üretim için kullanılmıştır.
İki farklı sistemde (Şekil 1) su parametresi, üretim sistemi ve su değişim oranları gibi faktörlerin diskusların üreme performansları üzerine etkileri gözlenmiştir. Statik sistemde her bir üreme tankı 120 lt su hacmine sahipken, kapalı devre sistemde 50 lt su hacimlidir.

 

Diskusların üreme davranışı sergiledikleri optimum su kalitesi parametrelerini tespit etmek amacı ile iletkenlik, pH, sıcaklık ve sertlik gibi parametrelerin farklı değerlerinde ve farklı su değişim oranlarında balıkların üreme performansları gözlemlenmiştir. Bununla beraber 14 saat aydınlık - 10 saat karanlık, 12 saat aydınlık - 12 saat karanlık ve 24 saat aydınlık ışık periyotlarının üreme davranışına etkisi tespit edilmiştir. Statik sistemde günlük su değişimi %5, %10, %20 ve %30 oranlarında yapılırken ve kapalı devre sistemde günlük %10, %20, %30 ve sürekli taze su girişi şeklinde yapılmıştır.
Uygulanan su değişim stratejilerinin üremeye etkileri kaydedilmiştir. Bulgular ve Tartışma Anaç seçimi ve cinsiyet belirlenmesi Diskus balıklarında morfolojik özelliklere bakılarak dış görünüşten cinsiyet ayırmak oldukça zordur. Bu balıklarda erkek ile dişi arasında vücut ve yüzgeç şekillerinden cinsiyet ayırt edilebileceğine tecrübeli üreticilerin bilgilerine dayanan bir takım veriler mevcuttur. Bunlardan en iddialısı ve yaygın olarak telaffuz edilen şekil 2'de görülen dorsal ve anal yüzgeçlerden geçen doğruların kuyruk yüzgecini kesip kesmediğine dair teoridir.
Bu çalışmada bu yöntem ile cinsiyetleri belirlenen balıklarda yanılmalar olmuştur. Bu teori cinsiyet belirleme konusunda kısmen doğru olsa da genelde yanıltıcı olabilmekte ve her diskusta doğru sonuç vermemektedir.

Tablo 1: Statik ve kapalı devre sistemlerde 1 çift diskusun üreme frekansı.

 

Su Kriterleri:
İletkenlik, pH, su sıcaklığı ve sertlik gibi su kriterleri diskuslarda üremeyi doğrudan etkileyen en önemli parametrelerdir. Bundan dolayı da üreme davranışının sergilendiği iletkenlik, pH, sıcaklık ve sertlik (1 dH= 1 Alman Sertliği = 1.78 mg/lt CaCO3) aralıkları tespit edilmiştir. 64 üremenin meydana geldiği su parametrelerinden bazıları Tablo 2'de verilmiştir. Buna göre diskuslar 3.9 gibi çok düşük asidik seviyedeki pH ile 7.3 seviyelerinde üremişlerdir.
Bununla beraber 300µS'in altındaki iletkenliklerde ve 28-30.2ºC sıcaklık aralıklarında üreme davranışı sergilemişlerdir.

Tablo 2: Diskuslarda üreme davranışının gözlendiği bazı su parametreleri (iletkenlik µS, pH ve sıcaklık ºC)

Diskusların oldukça geniş pH aralıklarında (Şekil 3) üreyebildikleri gözlense de üreme frekansının 4-7 pH aralıklarında daha yoğun olduğu görülmektedir (Şekil 3). pH 4'ün altında ve 7'nin üzerinde olduğunda üreme sıklığında azalma tespit edilmiştir.

Şekil 3: Diskuslarda üremenin meydana geldiği pH değerleri (3.9 ile 7.4 arası).

Diskuslarda üreme üzerine doğrudan etkili olan bir diğer su parametresi de iletkenliktir. Bu balıklar PH değerlerinde olduğu gibi çok geniş iletkenlik seviye aralıklarında üreyebilmektedirler (Şekil 4). 300µS'in altındaki iletkenliklerde üreme sıklığının arttığı görülmüştür. 64 üremenin çoğunun 100 - 150µS aralıklarında meydana geldiği Şekil 4'te gösterilmiştir.
200µS'in üzerinde üreme davranışının seyreldiği 300µS'nin üzerinde nadirleştiği tespit edilmiştir.

Doğal yaşam alanları yumuşak sular olan diskuslar yumurtalarını da yumuşak sularda dökmektedirler. Bu çalışmada diskusların 5 dH'ın altındaki yumuşak sularda üredikleri gözlemlenmiştir (Şekil 5). Su sertleştikçe üreme sıklığının azaldığı 5 dH'ın üzerinde seyreldiği hatta durduğu tespit edilmiştir.

Su Değişim Oranları:
Amazon balıklarının üretiminde kullanılan su değişim stratejileri diskus üretimlerinde de kullanılmaktadır. Buna göre farklı oranlarda günlük su değişimlerinin (Tablo 3) diskusların üremesine etkileri gözlendiğinde, üreme sıklığı açısından su değişim oranları arasında farklılık gözlenmemiştir (P>0.05). 42 ile 60 gün arasında değişen sürelerde farklı su değişim oranlarında üreme frekansları Tablo 3'te verildiği gibi farklılık göstermemektedir.
Bütün su değişim rejimlerinde üreme periyodik olarak devam etmiştir. 15 günün üzerindeki sürelerde anaçlar yavruları ile birlikte bırakılarak parental bakım davranışı gözlenmiştir.

Fotoperiyot:
Akvaryumlarda üretilen balıklar için ihtiyaç duyulan su; türün doğal yaşam alanlarına bakılarak ayarlanmaktadır. Bu taklit hemen her zaman işe yarayabilmektedir. Amazon kökenli Neotropikal Ciklitlerden olan diskus balıklarının üretimi içinde aynı kurala uyulmaktadır. Üreme asidik ve yumuşak olan sularda senkronize olarak gerçekleştirilmektedir.
Diskuslarda düzenli olan günlük ışık periyotları arasındaki farklılıklar üremelerini doğrudan etkilememektedir. Yani 14 saat aydınlık - 10 saat karanlık, 12 saat aydınlık - 12 saat karanlık gibi farklı ama düzenli fotoperiyot uygulamalarında üreme davranışı sergilemektedirler. Ancak 24 saat ışıkta uzun sürede üremeleri durmaktadır.
3'er ay farklı ışık periyotlarında tutulan diskuslarda 14 saat aydınlık ve 12 saat aydınlıkta üreme devam ederken 24 saat aydınlıkta üreme ilk bir kaç hafta devam etmiş daha sonra durmuştur. Şekil 7'de görüldüğü gibi 3 aylık periyotta 14 saat aydınlık - 10 saat karanlıkta 12, 12 saat aydınlık - 12 saat karanlıkta 15 üreme meydana gelirken 24 saat aydınlıkta 2 üreme olmuştur. Bu deneyler 3 çift anaç ile yapılmıştır.

Sonuç:
Diskuslar eşlerini kendileri seçerler ve monogami (=tek eşlilik) davranışı sergilerler. Aynı çift çevresel şartlar uygun olduğu takdirde periyodik olarak defalarca üreyebilmektedirler. Ticari üretimler için anaç seçiminde göz önünde bulundurulması gereken birkaç önemli nokta vardır; Seçilen anaçlardan renk ve görüntü bakımından pazarda tercih edilebilecek özelliklerde yavru elde edilebilmeli, deforme olmayan sağlıklı yavrular alabilmek için sağlıklı balıklar anaç yapılmalı, çiftlerin uyumlu olduğundan emin olunmalı, özellikle parental bakım görülen diskus gibi balıklarda erkek ile dişi anaç arasındaki uyum çok önemlidir.
Uyumsuz çiftlerde yumurta ve larvaları yeme, yavru bakımını yapamama ve sürekli saldırma davranışları gözlenebilmekte, özellikle farklı renkteki soyların birbirleri ile çaprazlanmasından kaçınılmalı, hibrit veya kaynağı belli olmayan anaçlar üretim için tercih edilmemelidir. Verimli bir çift balık ile üretime başlanabilmesi için cinsiyet belirleme önemli bir adımdır.
Balıkların büyük çoğunluğu cinsiyet bakımından dimorfik (=dimorphic) ya da izomorfik (=isomorphic) olarak sınıflandırılabilmektedirler. Dimorfik cinsiyetli türlerde cinsiyet, birincil (cinsiyet organı şekli) ve ikincil (büyüklük, şekil, renk, yüzgeçler) karakterden kolaylıkla ayırt edilebilir. Erkek bireyler genellikle daha renkli, büyük vücutlu ve gösterişli yüzgeçlere sahip olurlar.
Cinsel dimorfizm Malawi Gölü ciklitleri, killifish ve canlı doğuran türlerinde yaygın görülür. İzomorfik türlerde cinsiyet genital papillanın şeklinden ayırt edilebilmektedir. Bazı türlerde erkek ve dişi arasında büyüklük farkı görülebilse de izomorfik türlerin çoğunda dış görünümden cinsiyet ayırt edilemez veya çok zordur. Bu açıdan diskus balıklarını izomorfik sınıfa sokabiliriz.
Çünkü dış görünüşten erkek ile dişiyi ayırt etmek kolay değildir. Diskuslarda gonad incelemesi yapmadan cinsiyet ayırımı yapabilmek çok zordur (Chellappa ve ark., 2005). Anaç yönetiminde erkek ve dişilerin birbirinden doğru bir şekilde ayırt edilmesi önemlidir.
Akvaryumlarda üreme tankları balık büyüklüğü ve üreme şekline göre dizayn edilmektedir. Diskus, melek (Pterophyllum scalare), cüce vatoz (Ancistrus spp.), beta (Betta splendes) gibi türlerde bir üreme tankına bir çift balık stoklanırken diğer ciklit ve canlı doğuran türlerinde ise bir üreme tankında ikiden daha fazla anaç stoklan maktadır. Günümüzde diskus balıklarının ticari üretiminde çeşitli ebatlarda tanklar kullanılmaktadır.
İki farklı sistem ve ebatlardaki tanklarda diskusların üreme performansı Tablo 1'de verilmiştir. Buna göre birden çok akvaryumun bir tek filtrasyon tankından idare edilmesi yoğun üretimler için anaç yönetimi, iş gücü gereksinimi, üretim kontrolü gibi pek çok yönden daha avantajlı sistemlerdir.

Tablo 4: Diskus üretiminde statik ve kapalı devre sistem performanslarının karşılaştırılması.

Pek çok balık türü doğada yağmur mevsiminde yumurta bırakmaktadırlar. Üretilmesi zor balıkların yumurtlatılabilmesi için yağmur mevsimi taklit edilir. Tankta su seviyesini arttırılması, yumuşak ve biraz daha soğuk su girilmesi, suyun yüzeyden fıskiye tarzında dökülmesi, otomatik zaman ayarlayıcılarla günde birkaç saat yıldırım düşmesi halinde oluşan aydınlanmanın sağlanması gibi dizaynlarla balıkları üretebilmek için yağmur mevsimi akvaryum ortamında taklit edilebilmektedir (Anonim, 1999).
Üretim için yapay olarak hazırlanan suyun belirli parametrelerde olması arzu edilmektedir. Diskus üretimi için çeşitli kaynaklarda verilen su parametresi değerleri arasında farklılıklar görülmektedir. Bazı kaynaklarda diskusların üreyebilmesi için su sıcaklığının önce 32.2ºC'ye çıkartılıp daha sonra birden 28ºC'ye indirilmesi gerektiği rapor edilirken bazılarında sıcaklığın sabit olması bildirilmiştir (Mills, 1986; Giovanetti, 1991; Degen, 1995).
PH, iletkenlik ve sertlik değerleri içinde aynı farklılık mevcuttur. Bazı literatür kaynaklarında üremenin 6-6.5; 4.2-6.2; 5-6 gibi çeşitli PH değerlerinde olacağı bildirilirken iletkenlik ve sertlik değerleri için yumuşak su, düşük iletkenlik gibi geniş aralıklar bildirilmiştir (Giovanetti, 1991; Kullander, 1996; Degen, 1995; Mavituna, 2004). Bu çalışmada yapılan 100'ün üzerindeki üreme sonunda diskus üremesi için önerilen su kalitesi parametreleri Tablo 5'te verilmiştir.

Tablo 5: Diskus üretiminde kullanılması önerilen su parametresi aralıkları.

Akvaryumlarda balık üretim sistemlerinde su değişim stratejileri balıkları üremeye teşvik etmek için yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Su değişimi ile su seviyesinin azalıp çoğalması, su parametrelerinde meydana gelen küçük değişiklikler özellikle yağmur mevsiminde üreyen türlerin üretiminde kullanılan bir taktiktir.
Diskus üretiminde su değişimi önemli bir prosedürdür. Günlük farklı oranlarda (%5,%10, %20, %30, sürekli) su değişimi uygulamalarının diskusları üremeye teşvik ettiği tespit edilmiştir. 120 lt su hacimli bir tankta günlük %30 su değişimi yapıldığında yalnızca bir tankta 30 günde toplam 1080 lt su değiştirilirken günlük %5 su değişiminde 30 günde toplam 180 lt su değiştirilmiş olmaktadır.
Üreme davranışının gözlendiği bu iki su değişim protokolü arasında 9 - 10 kat su kullanım farkı ortaya çıkmaktadır. Yoğun üretimlerde onlarca tank kullanıldığından bu fark daha da büyümektedir. Dolayısı ile diskus üretiminde üremeyi tetikleyen minimum ölçekteki su değişim protokolünün uygulanması çok daha ekonomik olmaktadır.
Benzer durum ışık periyodu içinde geçerlidir. Buna benzer şekilde, üremenin periyodik olarak devam ettiği minimum aydınlatma ticari bir işletme için ekonomik anlamda önem teşkil edebilmektedir. 14A/10K periyotta, 12A/12K periyoda göre ışıklar günde 2 saat, ayda 60 saat fazla açık kalmaktadır. Diskus üretim ünitelerinde aydınlatmaya harcanan enerjinin daha ekonomik kullanılabilmesi için 12 saat A/12 saat K fotoperiyot uygulaması tavsiye edilebilir.
Sonuç olarak diskus balıkları çok geniş aralıklardaki su parametrelerinde (pH, iletkenlik, sertlik, sıcaklık) periyodik olarak üreyebilmektedirler. Ancak üretim aşamasında su kriterlerinde meydana gelebilecek iniş çıkışların çok sık aralıklı ve ani olmaması halinde diskus balıklarının üretimi daha kolay gerçekleştirilmektedir. Su kriterleri, su değişimi, fotoperiyot ve üretim sistemleri bu balıkların üretimini doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir.

Teşekkür:
Bu çalışma Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu Başkanlığı tarafından 2005/24 nolu proje kapsamında desteklenmiştir. Desteklerinden dolayı ÇOMÜ, BAP Komisyonuna teşekkür ederiz.

Kaynaklar:
Anonim, (1999). Spawning and Production of the Serpae Tetra, Hyphessobrycon serpae. (CTSA) Center for Tropical and Subtropical Aquaculture Publication Number 138.
APPMA., (2005). National Pet Owners Survey. American Pet Products Manufacture Association. In; Livengood E. J. and Chapman F.A. The Ornamental Fish Trade. 2007.
Cato, J.C., Brown, C.L., (2003). Marine Ornamental Species: Collection, Culture, and Conservation. Ames, IA: Iowa State Press. In; Livengood E. J. and Chapman F.A. The Ornamental Fish Trade. 2007.
Chapman, F.A., Fitz-Coy, S.A., Thunberg, E.M., Adams, C.M., (1997). United States of America trade in ornamental fish, Journal of the World Aquaculture Society 28:1-10.
Chelappa, S., Camara, M. R., Verani, J., (2005). Ovarian Development In The Amazonian Red Discus, Symphysodon discus Heckel (Osteichthyes: Cichlidae), Brazilian Journal of Biology, 65(4): 609-616.
Crampton, W. G. R., (1999). The impact of the ornamental fish trade on the discus Symphysodon aequifasciatus: A case study from the floodplain forests of Estac¸ ao Ecologica Mamiraua. In Varzea: Diversity, Development, and Conservation of Amazonia’s Whitewater Floodplains (Padoch, C., Ayres, J. M., Pinedo-Vasquez, M. & Henderson, A. eds) pp. 29–44. New York: The New York Botanical Garden Press.
Degen, B., (1995). The proper care of discus. TFH publications.
FAO, (2005a). The numbers represent the average unit value of imports for 1994-2003. FAO Yearbooks 1996 to 2005, Fishery Statistics, Commodities Volumes 83-97. FAO:Rome, Italy.
FAO, (2005b). Commodities production and trade, Ornamental fish trade (Import/Export value), Fishery Statistics. Fishstat Plus.
Giovanetti, T., (1991). Discus fish. Baron's publications, Barron's Educational Series. Inc. Hauppauge, New York.
Kullander, S.O., (1996). Eine weitere Übersicht der Diskusfische, Gattung Symphysodon Heckel. DATZ Sonderheft Diskus: 10-16.
Livengood E. J., Chapman F.A., (2007). The Ornamental Fish Trade: An Introduction with Perspectives for Responsible Aquarium Fish Ownership. Series of the Department of Fisheries and Aquatic Sciences, Florida Cooperative Extension Service, Institute of Food and Agricultural Sciences, University of Florida. FA124. May 2007.
Mavituna, B., (2003). Diskus balıklarında üreme,
Mills, D., (1986). Akvaryum bakımı. İnkilap yayınevi.
Richard, J., 1997. A potential method for sexing discus. In: Diskus Brief Magazine.
Wabnitz, C., M. Taylor, Green, E., Razak. T., (2003). From Ocean to Aquarium. Cambridge, UK: UNEP-WCMC.
Watson I., Moreau M-A., (2006). The ornamental fish trade in support of livelihoods. OFI Journal 50 February 2006.

YAYGIN DISCUS HASTALIKLARININ BELİRTİLERİ (SEMPTOM) TEMELLİ TEDAVİSİ:

Aquaristlerin çoğunun, kesin teşhis ve tedaviyi sağlayacak, laboratuar tekniklerine ulaşma imkanı yoktur. Bir çok durumda semptomlar rutin tank temizliği veya besleme sırasında fark edilir. Bu başlık altında yaygın discus hatalıklarının tedavisi sırasında sizlere yardımcı olacak bilgileri verilmektedir. Alternatif tedaviler uygulanabilir ve bazı durumlarda değişik kriterlere ihtiyaç duyulabilir.

Ön Bilgi:
Hastalıkların tedavisinde, semptom temelli yaklaşımda; Hastalığı tedavi yöntemi ve seçilen ilaçlar, balığın davranış tipine ve görünüşüne göre seçilmelidir. Diğer taraftan bir aquaristin mikroskop alıp kullanmasının, düşünülenin aksine çok zor olmadığına değinmek gerekir. Akvaryum hobisi olan arkadaş gurupları veya kulüp üyeleri birleşip bir mikroskop alabilir ve ne tür bir parazit yada bakteri ile uğraştıklarını anlamaya çalışa bilirler. Yada tanıdık, doktorlardan, eczacılardan veya veterinerlerden yardım alınabilir.
Bazı balık hastalıklarının tedavisi için ezbere metotlar bulunmaktadır, fakat hala balık psikolojisi ve hastalıkları hakkında araştırmaya ve bilgilenmeye ihtiyaç vardır.

Hastalıkları Önleme:
Hastalıkları önlemenin temel taşı mükemmel su koşulları sağlamak ve sürdürmektir. Saklanan discusa ve akvaryumcunun ilgi alanına göre discus akvaryumunun fiziksel parametreleri değişir. Örneğin vahşi yakalanmış Heckel discusu organik atıklara akvaryumda büyümüş olanlara göre daha hassastır, sıcak, yumuşak, turbalı ve asidik suyu sever. Diğer taraftan seçilerek üretilmiş cinsler basit bakım için iyi olan, yumurtlama düşünülmeyen görece daha sert sularda yumurtlarlar. Karantina birçok kötü durumu engellediğinden çok önemlidir.
Karantina terimi orijinal olarak 40 günlük izolasyonu anlatmaktadır, bizim durumumuzda ise 6 haftalık ayırmayı anlatır. Aşağıdaki tablo karantinanın yararlarını göstermektedir.

Karantinanın Yararlı Etkileri----------------------------------------Açıklama
Yeni balığın sağlık durumunun anlaşılması.------------------------Kuluçka dönemindeki hastalıklar sağlıklı balık alındıktan günler hatta haftalar sonra ortaya çıkar. Karantina tankı topluluk tankından daha iyi gözlem imkanı sağlar.
Eldeki balıklara hastalık bulaşma riskini azaltır.-------------------Her ne kadar patojenler kirlenmiş ekipmanlarla diğer tanklara taşınırlarsa da bir çok bakteri ve parazit karantina tankında temizleninceye kadar dururlar.
Yeni balığın alışması için iyi bir imkan.-------------------------------Topluluk tankı yeni balığın dezavantajlı olduğu rekabetli bir ortamdır.
İlaç kullanımı daha kolaydır.-------------------------------------------Karantina, Hastane tankları genelde topluluk tanklarından küçüktür ve daha az ilaca ihtiyaç duyarlar (suda çözünmüşse).

Diğer taraftan karantina prosedürleri yeni balık alımlarından gelen problemleri azaltırken, problemlerin tamamen yok olacağının garantisi yoktur. Bazı hastalıkların kuluçka süresi o kadar uzundur ki semptomların belli olması aylar alabilir. Diğer durumlarda, yeni balık sağlıklı veya taşıyıcı olabilir. Başka bir ifadeyle enfeksiyon hastalıkla ilişkili değildir. Bu taşıyıcının tehlikeli bir patojeni taşımasına rağmen hiçbir işaret göstermediği ve karantinanın problemsiz sona erdiği anlamına gelir. Daha sonra topluluk tankındaki diğer balıklar aynı hastalığa yakalanıp semptomlarını gösterirler.
Bu tip hastalıklar örneğin: Ichthyophthirius multifiliis ("Ich") tipi enfeksiyonlarda görülebilirler. Vahşi yakalanan bir discusta parazit bulunma riski uygun bir üreticiden alınandan daha fazladır. Satıcılardan alınan balıklar iyi durumda olabilir ama hasta türlerle veya vahşi yakalanmış hayvanlarla yakın ilişkide olduklarından çok riskli olurular. Bazı hobiciler bilinen ve güvenilen kaynaklardan gelen balıkları karantina süresince dezenfekte etmeyip gözlerler. Diğer taraftan yüksek riskli türler genelde önceden dezenfekte edilirler.

Karantina Tankı Kurulurken Şunlara Dikkat Edilmelidir:
1. Filtre sistemi balığın ürettiği amonyak problemini kontrol etmelidir. Diğer bir ifadeyle fitre çevrimlenmelidir, yapılmazsa balığın sağlığını düzeltmek için tasarlanan sistem onu ölümüne neden olur. Çok az insanda ayrı bir tankı çalıştıracak malzeme olduğundan, yeni kurulan karantina tankı için hobiciler ellerindeki diğer tankın extra filtre malzemesini kullanırlar.
2. Karantina tankları normalde çıplak tabanlıdır, balık saklanmak isterse ve stresli olursa birkaç plastik bitki veya plastik ağaç konulabilir. (Her ne kadar birçok tecrübeli bakıcı buna katılmasa da). Bitkili veya bitkisiz bu tanklar çok dengesizdir, günlük ve yeterli su değişimi önemli olmaktadır, ilacın kullanımına göre. Genel olarak günlük %25 su değişimi orta yüklü bir tank için minimumudur. (Örneğin 30 galonluk tankta iki discus) Tankın duvarları ve tabanı olabildiğince temiz tutulmalıdır. Camdaki en küçük ilaç artığı bile suyun oksijen miktarını inanılmaz olarak düşüren mikroorganizmaları saklayabilir. Buda balığa solunum ve nerolojik problemler verebilir.
3. Güvenilir ve yeterince güçlü bir ısıtıcı kullanılmalıdır ve suyu yeterince oksijenlendirecek hava pompanız olmalıdır.
4. Ağlar, vakum ekipmanı gibi bu tankta kullanılan her şey hastalığın yayılmasını önlemek amacıyla diğer tanklarda kullanılmamalıdır. Ekipmanların sterilizasyonu diğer balık sağlığı kitaplarında verilmiştir.

Nasıl İlaç Alınmalı:
İlaçlar daha sonra kullanıldıklarında etkileri kaybolan, son kullanma tarihlerine sahiptirler. Işık, nem ve artan sıcaklık ilaçların bozulmasını hızlandıran faktörlerdir. Maalesef mağazalarda son kullanma tarihi olmayan ve uygun koşullarda saklanmayan birçok ürün vardır. Ilık sıcaklıklar, nemli çevre, çok ışık altındaki raflar ticari ilaçları etkiyen faktörlerdir. Diğer zamanlarda da kutusunu temizlemek için eski ilacı kullanmaya karar veren hobicinin kendisidir.
Bu gibi durumlar önlenmelidir. İlaç satın alırken ve saklarken işinize yarayacak bazı öğütler;
1. Birçok balığa uygulamayacağınız veya birçok akvaryumunuz olmadığı sürece hemen ilaç almayın. Çok az tedavi edilebilir durum anında ilaç kullanımını gerektirir ve birçok durumda su değişikliği, sıcaklık ayarı, tuz tedavisi veya iyi bir gözlemle başlamak en iyisidir. 24 saat bekleyin ve ihtiyacınız olan ilaçtan taze bir paket alın.
2. İlaçları yüksek satış yapan ve iyi koşullarda saklayan yerlerden alın. Tozlu veya nemli paketlerden uzak durun. Kolayca açılıp kirlenebilen paketlerdense ağzı hava geçirmez olanları tercih edin.
3. Bilinmeyen veya zayıf tanımlanmış içeriklilerdense içeriği açıkça anlatılan ve son kullanma tarihi olanlar tercih edilmelidir.
4. Aldığınız ilaçları serin ve kuru bir yerde saklayın. Hava geçirmez paketleri açarsanız içindekine birkaç ay güvenebilirsiniz, süresi dolunca emniyetli bir yerde yok edin.
5. Akvaryum ilaçlarını çocukların ve hayvanların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin.

İlaç Kullanımında Bazı Prensipler:
Balıkların tedavisinde kullanılan en genel ilaçlar antibakteriyal, antifungal ve antiparasitic olanlardır. Akvaryumcunun anlaması gereken en önemli şey her bir ilaç sadece tek tip patojene etkilidir ve bu yüzden sihirli bir ilaç yoktur. Aynı kategorideki patojenlerde bile, örneğin bakteri, her antibiyotiğin farklı etkisi vardır. Dolayısıyla çok dikkatli bir şekilde, içindeki etken maddeye göre seçilmelidir. Etken maddeli ilaçların kullanıldığı patojen üzerindeki etkisi önemlidir ama kullanılan doza, kullanım sıklığına ve süresine göre bu etkinin derecesi değişebilir. Buna ek olarak sadece patojen değil balığınızda toksititeden etkilenebilir.
Bazen ilaçların bazı özellikleri daha etkili olduğu için istenebilir (örneğin bütün kaslarda ve sıvılarda ilacın çözünebilmesi) ama artan etkinlik toksititenin artışıyla ilgilidir. Akvaryumcularda istenen amaca ulaşacağı ümit edilen, her biri ayrı hastalığa etkili ilaçların karışımından oluşan kokteyller vardır. Bu aquarist tarafından, balığı hangi tip hastalığın etkilediğini araştırmamanın ve anlamamanın özürü olarak alınır. Her tür hastalığa etki edeceğine inanılan karışımlar olduğu fikri yanlıştır. Bu fikrin hatası, hasta balığa verilen kimyasalların etkinlik anlamında yararsız olmasıdır. Çünkü doğru maddeler kullanılmamışlardır. Bu hastalığın karakterini maskeleyebilir ve doğru ilaç kullanımında olmayacak olan gereksiz kirlenmeye yol açar. Ek olarak dirençli patojenlerin seçilmesi gibi diğer sorunlara da yol açabilir. Bakterilere etkin karışımlar kullanıldığında bu tip kokteyller nitrit bakterilerini de öldürdüklerinden tehlikeli olurlar.
Ek olarak bakteriyel problemler parazit ve yaralanmalardan sonra ikinci önceliklidir ve gerçek sebep çözüldüğünde temiz ve sağlıklı su koşullarıyla iyileştirilebilirler. Bu ilaçları dikkatli ve izleyen özel koşullarla kullanmak için iyi bir sebeptir.
Uyarılar: Ben bu yazıda verilen ilaç ve tedavi koşullarından oluşacak negatif durumlardan dolayı sorumluluk kabul etmemekteyim. Ne yapılacağına karar verme hakkı bilgilerle donatılan ve gerektiğinde profesyonellere danışabilecek olan akvaryum sahibinindir. Birçok akvaryum dergisi profesyonel yardım yapabilecek veterinerlere sahiptir.

Akvaryumda İlaç Kullanımı İçin Pratik Kurallar (Akvaryumda İlaç Kullanmadan Önce):
1. Tankı dikkatlice temizleyin, biyolojik filtrelemeyi filtreyi temizleme aşkıyla engellemeyin. Tabanda ve filtrede biriken organik bileşikler ilaçları etkisizleştirebilir.
2. Eğer varsa karbonu ve diğer filtre reçinelerini çıkarın. İlaçları etkisiz kılacağı belirtilen maddeleri akvaryumunuzda kullanmayın. İç filtre malzemeleri, köpük bloklar, seramik yataklar gibi.
3. Günlük tutmaya başlayın. Bu doğru tarihleri ve kullanılan dozajları hatırlamanızı sağlayacaktır.
4. Salyangozlara zehirli olan ilaçlar kullanılacağı zaman ölecek olan salyangozları çürüyecekleri için akvaryumdan çıkarın uç durumlarda salyangozlara etkili olmayanlar düşünülmelidir.
5. Kullanılıyorsa UV yi kapatın, bazı ilaçları etkisizleştirebilir.
6. Tedavi sırasında balığı hafifçe besleyin.
7. Eğer tedavi ilaçların konsantrasyonunun hesaplanarak verilmesini gerektiriyorsa, olabilecek hataları engellemek için bir arkadaşınıza kontrol ettirin.

Tedavi Tamamlandığında:
1. Birkaç gün boyunca iyi ayarlanmış su değişikliği yapın (yaklaşık %30).
2. İlacı almak için filtreye karbon koyun. 2 - 3 gün sonra çıkarın.
3. Nitrifikasyon işleminin yeterince iyi yapıldığına emin olduğunuzda normal su değiştirme ve beslemeye dönün.
4. Bir kaç gün boyunca tedavinin etkili olup olmadığını anlamak için izleyin. Böylece gelecekte gerekecek işleri planlayabilirsiniz.

Genelde Görülen Semptomların Tedavisi (Anormal Dışkı Ve Kilo Kaybı): Balık kilo kaybetmeye başladığında aquaristin düşünmesi gereken birçok sebep vardır. Diğer durumlarda normal balık aniden Hexamita veya diğer protozanların işareti olan uzun, beyazımsı dışkı verir. Pratik noktada ise, her iki işarette, kilo kaybı veya anormal dışkı, olası sindirim problemidir ve bu yazıda her ikisi içinde tedavi aynıdır. Özetlenenler bu tip problemlerin genel sebepleridir.

Enfektif Olmayan Sebepler                                                  Açıklama
Dış sebeplerden yetersiz beslenme.-------------------------------Baskın balıkların rekabeti, yeni ortam, yetersiz yem kabul etme.
Yetersiz kimyasal, fiziksel su parametreleri.----------------------Sıcaklık, pH, amonyak, nitritler, toksit bileşikler, düşük çözünmüş oksijen.
Kronik hastalıklar.------------------------------------------------------Kanser, genetik bozukluklar ve oluşumlar.

Üçüncü kategorideki sebeplerle baş etmek çok zordur, ilk ikisi ile ise iyi anlaşılırsa başarılı bir şekilde baş edilebilir. Akvaryum ve dekorunun yeniden düzenlenmesi, saklanma yerleri yapılması, zayıf balığı hedefleyen beslemeler açlıktan oluşan stresi engeller. Asıl organik hasar giderildiği sürece, su parametrelerinin dikkatli değerlendirilmesi, bunu izleyen su değiştirmeleri, kimyasal ve fiziksel manipulasyonlar birçok durumda balığın tamamen toparlanmasını sağlar.

Enfektif Sebepler                                                          Açıklama
Flagellates--------------------------------------------------------Bir veya daha çok falamanlı (flagella) çok hücreli parazitler. Genelde beyazımsı ve tel tel dışkı ile ilişkilendirilirler.
Flukes--------------------------------------------------------------Çok küçük kurtlar (birçok durumda 1 mm'den küçük) bazıları canlı doğurur diğerleri yumurtlar.
Tapeworms (Kurt)------------------------------------------------Büyük sindirim sistemi kurtları. Bir çok durumda bölünmüşlerdir.
Nematodes--------------------------------------------------------Mikroskobik büyüklükten milimetre uzunluğa değişen yuvarlak kurtlar.
Diğer sindirim sistemi enfeksiyonları.-------------------------Bakteri, virüs, diğer parazitler.

Bu organizmaların büyük bir kısmında sadece yetişkin olanları ilaçlar etkiler oysa asıl zor olan kolayca öldürülemeyen yumurta veya kistlerle başa çıkabilmektir. Erginler ilk antibiyotik tedavisinde ölseler bile kalan yumurtalar gelişir ve enfektiv prosese devam eder. Bu patojenin, yaşam döngüsünü kesinlikle kırabilmek için, tekrarlanan oranlarda kullanılması gereken antibiyotiklerin yetersiz kullanımı sonucunda oluşan bir faktördür.
Birçok farklı tipte patojen aynı anda hastalıklı balıkta görülebilir, ve laboratuarlı teşhis koşullarının eksikliğinde, bütün flukeları ve tapewormları, mümkünse nematodes'larıda etkileyen ilaçlar dikkatlice seçilmelidir. Bu kadar çok sebep olduğundan, bu kadar çok tedavi vardır.

1. Enfektif Olmayan Sebepleri Eleyin: Yalnızca kilo kaybı veya renk değişimi gibi özel olmayan semptomlarla görülen durumlarda balığın tank arkadaşlarıyla durumu dikkatlice değerlendirilmelidir. Ek olarak bir çok su parametresi kontrol edilmelidir. (sıcaklık, pH, amonyak, nitritler, nitratlar). Eski ve oturmuş bir tankta bile (çalışmayan ısıtıcı veya filtre, su şirketince belirtilmeyen değişikliler) beklenilmeyen durumlar oluşturabilir. Herhangi bir anormallik bulunursa, düzeltilmeli ve birkaç günlük gözlem periyodunda izlenmelidir. Anormallik yoksa;
2. Enfektif Sebebi Tahmin Edin: Bu gibi durumlarda sadece bir balık semptomları gösterse bile tanktaki diğer balıklarında etkilenmiş olma ihtimali yüksektir. Bu yüzden, etkilenmiş balığı izole etmek, zayıflamış olanı korur ve ona dinlenme fırsatı verir, fakat bu ne mutlaka yapılması gereken bir şeydir nede topluluk tankında tedavi yapılamayacağı yönünde bir yargıdır. Tedavi balığın sağlığı üstündeki negatif etkileri kesecek ve patojenlerin yaşam döngüsünü çabuk ve etkili engelleyecek şekilde seçilmelidir (yeni balıkların hastalanmasını engellemek ve hasta balığın yeniden hastalanmasını engellemek için).

Basit Ve Genelde Etkili Olan Tedavi Şu Şekildedir:
1. İlk önce Flagellate'yi tedavi edin; Metronidazole, bu makalenin sonuna bakın.
2. Metronidazole tarafından etkilenmeyen diğer sindirim sistemi hastalıklarına bakın.
a. Çeşitli seçenekler mevcuttur (sadece birini seçin).
b. Fluke Tabs yazının sonuna bakın (öncelikli olarak altta belirtilen iki seçeneği düşünbelisiniz).
c. Flubendazole yazının sonuna bakın. Bir çok kişi tarafından tercih edilen bir tedavidir.
d. Praziquantel yazının sonuna bakın.

Gözlerdeki Lezyonlar:

Genel Göz Lezyonları                                                  Açıklama
Yaralar, çizikler enfeksiyonlu veya enfeksiyonsuz.------Saldırgan tank arkadaşları, ani kaçış hareketi, keskin objeler, taşıma,
Popeye (Şişkin göz)-------------------------------------------Kronik tedavi edilemez hastalık veya yetersiz su koşulları.
Bulanıklık--------------------------------------------------------Yaşlanma, travma, enfeksiyon, zayıf su koşulları.
Uçuk, kabarcık, kist--------------------------------------------Doğuştan veya efektif sebepler.

Bana göre discusta rastlanan en genel göz problemleri, bakteriyel veya fungal enfeksiyonların izlediği çizik ve yaralanmadır. Göz genel de yarım veya tamamen beyaz, opakımsı görülür ve pamuğumsu bir yapı onu kaplar. Bu şekilde ki durumlar ciddi gözükür ama genelde kendini toparlayabilir. Problemin nasıl oluştuğunu anlamaya çalışın; akvaryum dekorundaki keskin köşeler, saldırgan tank arkadaşları (aşırı kalabalıkta genelde oluşur), dikkatsiz taşımalar ileriki bölümlerde kanıtlanarak elenmesi gereken temel sebeplerdir. Balıklar tarafından saldırı en çok rastlanan durumdur ve herkesin tankındaki balık yoğunluğu ve alanını yeniden kontrol etmesini gerektirir.
Geleneksel mutfak (veya akvaryum) tuzu tedavisi oldukça etkilidir ve tuz etkisiz olursa ikinci tedavi olarak antibiyotik tedavisi denenmelidir. Tuzla tedavi için yazının sonuna bakın. Diğer göz lezyonlarında çeşitli sebepler olabilir. Her durum için tek tek, ilk önce su parametrelerine bakın ve detaylı bilgiler için kitaplara bakın. Geçerli bir açıklama yoksa, su kalitesine odaklanmak en iyisidir.

Findeki Lezyonlar:

Genel Fin Anormallikleri                                                    Açıklama
Fin çürümesi.---------------------------------------------------------Fiziksel bir sebebin veya zayıf su kalitesi genelde enfeksiyona yol açar.
Beyaz benek---------------------------------------------------------Çok hücreli parazitik canlıların sebep olduğu enfeksiyon.
Fin kasılması, sallama----------------------------------------------Stres veya hastalığın muhtemel erken uyarısı.

Fin çürümesi zayıf su koşulları veya nakliye sırasında fiziksel hasar ve diğer balıklarla kavga sonucu oluşan genel bir problemdir. Genelde fungi ve bakteri lezyonu enfekte ederek beyazımsı kenar oluştururlar. Ana sebebin ortadan kaldırılmasının gerekliliğine ek olarak birçok kitap antibiyotik tedavisi önerir. Bu yazının sonundaki tuzla tedavi bölümüne bakın. İlk iki grup anormalliğe göre fin kasılması stresi veya hastalığı belirten, balığa özgü bir davranış değildir ve aquaristi diğer probleme karşı balığı incelemesi için alarm durumuna getirmelidir. Deri paraziti veya iç hastalıktan da olabilir. Bu devamlı olduğunda ve derinin koyulaşması gibi diğer durumlarla beraber oluştuğunda dikkate alınmalıdır.
Tedavi fin kasılmasının olası sebebi bulunduğunda başlamalıdır. Beyaz lekeler deride de aynı sorunlara yol açan patojenlerle aynıdır.

Anormal Nefes Aalma: Bazen nefes alma problemleri balıkların hava almak için yüzeyde durmaları veya sadece bir solungaçları fonksiyonel diğeri ise uzun süre kapalı kaldığında belirgindir. Solungaç dokusu sarkmış veya kılıfından yarısı çıkmış olabilir. Diğer zamanlarda ise belirtiler solungaç hareketlerinin çok sık veya hiç olmaması ile anlaşılır. Bazı durumlarda anormallik sadece bir taraftadır. Artan nefes alma oranının uzun süre devam ettiğini belirlemek önemlidir. Normal balıklar yemleme, kavga veya diğer zevk aldıkları hareketler sırasında çok hızlı (bazen dakikalarca) nefes alırlar. Yavrular ise yetişkinlerden daha sık nefes alırlar. Bu nedenle patojenlerden dolayı oluşan nefes alma problemlerini anlamak zor olabilir. Nefes alma problemleri hem kötü su koşullarından hem de enfeksiyondan oluşabilir.

Enfektif Olmayan Sebepler                                            Açıklama
Düşük oksijen.----------------------------------------------------Yetersiz su yüzey hareketleri, fazla organik madde (yiyecek, atık), aşırı kalabalık tank, filtre arızası
Ammonia-----------------------------------------------------------Yetersiz biyolojik filtreleme, çeşme suyunda kloramine, filtre arızası
Çeşitli---------------------------------------------------------------pH düşmesi, klor, bazı ilaçlar, diğer zehirli maddeler.

İlk önce efektif olmayan sebepler düşünülmelidir. Dikkatlice akvaryum su koşulları incelenmelidir. Ana sebep çeşme suyunun kötü koşullarda olmasından değilse muhtemel sebep belirlenir belirlenmez çok (en az %50) ve sık (günde bir sefer) su değişimi yapmak en iyi davranıştır. Bütün semptomlar gidene kadar su değişimi devam etmelidir. Markette çeşitli toksit maddeleri inaktive eden filtre malzemeleri ve nötrleyiciler vardır. Gerekli olmamakla beraber su değişimlerinde kullanılabilirler. Amonyumdan şüpheleniliyorsa en basit yol pH'ı 7 nin altında, örneğin 6.3 - 6.5 tutmaktır. Böylece daha az toksit amonyum oluşur. Bu seviyenin altındaki pH'lar biyolojik filtrenin çalışmamasına neden olacak ve amonia problemine sebep olabilecektir. Oksijen seviyesini ölçmek için kitler pahalı olabilir ama çok yararlıdır.
Akvaryumdaki normal oksijen seviyesi bilinmelidir. Böylece hangi değişimlerin semptomlara yol açtığı belirlenebilir. Genel olarak eğer şüphelenecek su koşulları yoksa enfektif sebeplere bakılmalıdır.

Enfektif Sebepler                                                                          Açıklama
Flukes--------------------------------------------------------------------------Çok ufak yarı saydam tapewormlar (çoğu zaman 1 mm'den ufak) bazıları canlı doğurur diğerleri yumurtlarlar.
Protozoans (Ciliates ve Dinoflagellateler, Ich, Oodinium, etc. gibi)-Bir veya daha fazla filamanlı çok hücreli parazitlerdir (flagella or cilia). Oodinium (ateş sebebi) genelde sık ve tehlikelidir. Çoğunlukla deri enfeksiyonlarıyla ilgilidir (koyu renk, çeşitli sayıda ve boyutta beyaz benek, beyaz yamalar) ve kilo kaybı.
Diğer solungaç enfeksiyonları.---------------------------------------------Bakteri, virüsler, fungu, diğer parazitler.

Yetişkin discusta genelde solungaç flukeları semptomlara sebebiyet vermezler. Klinik olarak kanıtlandıklarında, çok süratli değil ama sabit artarlar. Bu yüzden tedavi seçmek ve bulmak için genelde zaman vardır. Aynısı yavrular için geçerli değildir, bazıları çok hızlı ve hiçbir semptom göstermeden ölürler. Bu tür acil durumlarda verilen seçenek 3'ü uygulayın.

Genelde Solungaç Enfeksiyonlarının Tahmini Tedavisinde En Mantıklı Yaklaşım:
1. Discustaki solungaç enfeksiyonlarının en genel sebebi, yumurta yayan flukelardır ve yeni başlayan enfeksiyonun sebebi olarak görülmelidir. Tercih edilme sırasına göre en geçerli tedaviler;
a. Praziquantel
b. Flubendazole
Tedavi bölümünde hepsi tarif edilmiştir. Doğru kullanılırlarsa semptomlar giderilmelidir. Tankta çakıl varsa, taban ilacın etkisinden yumurtaları koruyacağı için bazen problemden tamamen kurtulmak çok zordur.
2. Fluke tedavisi tepki vermezse veya deri ciliate veya flagellate enfeksiyonu varsa (örneğin finlerde veya deride beyaz lekeler) flukeların haricinde bu organizmalardan birisinin bu hastalığa neden olduğu varsayılabilir. Bu durumda sıcaklık yükseltilmesi tercih edilen bir tedavidir. Diğer taraftan topluluk tanklarında discustan başka diğer balıklar buna dayanamayabilirler. Böyle bir durumda kesin semptomlar dikkatle değerlendirilmeli ve uygun tedavi marketteki balık sağlığı kitaplarından seçilmelidir. Bazıları bakır, methilen mavisi, acriflavin, quinine, chloridate'dir.
3. Hayati tehlike durumunda (örneğin, yavrularda büyük ölüm oranı varsa, veya balık fazla yem yiyemiyorsa), fluke enfeksiyonuyla protozan enfeksiyonu arasında seçim yapılamadığında, iki veya üç doz formalin, malachite yeşili uygulayın. Bu en azından semptomlarda rahatlama sağlayacaktır. Daha sonra belirtilen iki maddeki gibi uygun tedaviye geçin.

Derideki Lezyonlar: Derinin dikkatli olarak gözlenmesi balığın genel sağlığının kontrol edilmesi açısından çok önemli bir parametredir. Küçük çizikler ve az kayıp pullar genelde normal olarak görülür. Bu birçok durumda discuslar arasındaki baskınlıkla açıklanabilir. Bir kaç gün içinde iyileşirler.
Aşağıda Belirtilenler İse Sağlık Problemleri İle İlgili Olabilen Değişikliklerdir:
1. Kalıcı Koyu Renk
2. Renksiz Yaralar
3. Beyazımsı Noktalar
4. Artan Deri Mukozası
5. Yumrular, Açık Yaralar
6. Kabarmış Pullar
Genelde diğer gövde alanlarında olduğu gibi deri problemleri de efektif ve efektif olmayan sebeplere bağlıdır.

Sebep                                                                                            Açıklama
Düşük pH (yaklaşık 4.5 altı). Ammonia veya Nitrite zehirlenmesi.--Koyu renk, artan deri mukusu, enfeksiyonlu deri yaraları, anormal yüzme, hızlı nefes alma.
Yaralar.------------------------------------------------------------------------Herhangi bir enfeksiyonlu ve enfeksiyonsuz yara.
Deri veya derin doku kanserleri.-----------------------------------------Yumrular, muhtemelen ülserli.
Kafada delik.-----------------------------------------------------------------Muhtemelen sindirim sistemi parazitleriyle ilgilidir, fakat ana sebep yetersiz beslenmedir.

Genel olarak, yetersiz su koşullarından oluşan deri hastalıkları eksik kimyasalların eklenmesi ile önlenir. Biraz mutfak tuzu iyileşmeyi hızlandırabilir. En azından metilen mavisi gibi zayıf dezenfektanlar kullanılabilir. Birçok insanın çoğu kez antibiyotiklerin bu durumlarda gereksiz olması konusunda birbirleri ile aynı görüşte değillerdir ve antibiyotiklerin biyolojik filtreleme üstünde nagatif etkisi vardır. Doğru su koşulları oluştuğunda balıkların savunma sistemleri lezyonların birçoğuyla baş edebilir. Uç durumlarda su değişimi ve antibiyotiğe rağmen hasar geri döndürülemez. Aynı yaklaşım sebebi bulunup ve düzeltilen deri yaralarına da uygulanabilir. Kafada delik discuslar da genelde rastlanılan bir durumdur. Başlangıçta çok yavaş, küçük, iğne ucu büyüklüğünde ve solungaçlarda, gözlerin yakınında veya burun deliği yakınında görülürler.
Bu delikler büyük bir alan yok edilinceye kadar sayıca ve ebatça büyürler. Balık yetersiz beslenmeden ve enfeksiyondan ölür. Sebebi hakkında birçok teori vardır, bazı durumlarda sindirim sistemi paraziti Hexamita (Spironucleus) sebep olabilir. Problem herhangi bir parazitik enfeksiyonla başlamadığına göre ana sebep vitamin veya mineral eksikliği olarak gözükmektedir. Genelde kuru yiyecekler kafada deliği engellemekte yetersizlerdir, vitamin veya diğer eklerle problemin daha az görülmesi sağlanabilir. Bazı besleyiciler bu problemle karşılaşmamışlardır, bazıları ise dengeli diyete rağmen sıkça karşılaşmaktadırlar. Birçok kitap metronidazole ile tedavi döngüsü önermektedir. Bazılarına göre doğranmış kırmızı solucanlarla beslemek bu hastalığı tedavide ve önlemede en iyi ilaçtır, görüşündedir. Metronidazole tedavili veya tedavisiz solucan tedavisi ile birkaç hafta içinde %100 iyileşme oranları yakalanabildiği söylenmektedir.
Daha sonra solucanları haftada bir veya iki kere vermek hastalığı önlemede yeterlidir. Kırmızı kurtları üretmenin birçok yolu çeşitli web sitelerinde verilmiştir. Daha önce çeşitli gövde sistemlerini enfekte eden ajanlar verilmişti. İzleyen tabloda ise deride rastlanılan bazı hastalıkların tipik semptomları bulunmaktadır.

Sebep                                                                                      Açıklama
Fluke----------------------------------------------------------------------Objelere sürtme, koyu renk.
Protozoan (Flagellate ve Ciliate, Oodinium, Ich, Costia, Chilodonella, etc. gibi) Koyu renk, çeşitli büyüklük ve sayıda beyaz benek, artan mukus, beyaz yaralar, sürtünme, fin kasılması, kilo kaybı (ileri durumlarda).
Bakteriyel Enfeksiyonlar.----------------------------------------------Koyu renk, beyaz yaralar, sürtünme, fin kasılması, köşede veya dipte durma. Genelde yeni getirilmiş gençlerde görünür.
Discus Vebası.-----------------------------------------------------------Büyük yaralar

Öncelikle aquarist tarafından görülen ilk işaretler objelere sürtme ve koyu renktir. Eğer dikkatli inceleme sonucunda başka işaretler görülmezse fluke'ların olmasını düşünmek mantıklıdır. Eğer artmış mukus, yaralar veya beyaz benekler de varsa protozanlar olabilir. Bunlar kesin kurallar değildir, sadece olma ihtimalleri yüksektir ve bazı durumlarda yanlış çıkabilir. Derilerinin mikroskopik incelemesi daha doğru sonuç verecektir. Deri flukeları yavaş ilerleyen bir enfeksiyondur ve aşırı kalabalıktan olur. Bu gibi durumlarda canlı doğuran tipi direk kontakla bir balıktan diğerine geçer. Kilo kaybı bölümüne tedavi için bakın (praziquantel, flubendazole, Fluke Tabs). Deri protozanları çeşitli ajanlardan oluşabilir, detaylı incelemek bu yazının amacı dışındadır. Bu yazı içinde çok tehlikeli ve hızlı yayılabileceğini söylemek yeterlidir. Her akvaryum için ayrı teçhizat setleri oluşturun.
Birçok deri protozoanına etki eden genetik ilaçlar bulunmaktadır. Bazıları doğru kullanıldıklarında etkindir, bazıları ise etkin gözükmemektedir. Beyaz benek varsa veya başarısız fluke tedavisi ertesinde (velvet veya ich olabilir) sıcaklığı 90 F'a çıkarmak yararlı olabilir. Discus haricinde balıklar bu sıcaklığa dayanamaz ve ölürler. Dolayısıyla topluluk tankı için ilaçları kullanmak gerekir.

Bu Tip Hastalıklarda İki Grup Kimyasal Etkilidir:
a. Formalin+malachite yeşili.
b. Bakır, bitki salyangoz ve çok yumuşak su koşullarında kullanışsız olabilir (sertliği arttırmak için kalsiyum tuzu atılabilir).

Sıcaklık artışı uygulanamadığı zaman suda yeterli ilaç konsantrasyonunun sağlandığından emin olarak ikisinden birini kullanın. Tepki çok yavaş (bir kaç günde) olabilir. İch ve diğer protozanların bir kısmına yaşamlarının bir döneminde ilaç etki etmediğinden tedavi bir hafta veya daha fazla sürdürülmelidir. Bakteriyel deri enfeksiyonu taşınan, pH veya sıcaklık şoku yemiş gençlerde ve bazen de yetişkinlerde görülen genel hastalıktır. Bu gibi durumlarda geniş spektrumlu antibiyotikler, genellikle furan ailesi kullanılır. Discus vebası tanımlanmamış efektif orijinli bir hastalıktır. Hızlı ilerleme, yüksek efekti fite (çok iyi ayrılmış tanklarda bile) ve ölümcüllüğüyle karakterize edilir. En önemli karakteristik işareti artan deri mukus üretimi ve reticulated deri paternidir. Balık sağlığı kitaplarında oldukça az rastlandığı söylenir.

Anormal Yüzme: Bazen, organik kaynaklı olan anormal yüzme ile sinirlilikten kaynaklanan anormal yüzme durumlarını ayırt etmek zordur. Gerçekte devamlı dik kafa veya düz yatma patolojiktir. Şüpheye düşüldüğü durumda tanktaki baskınlık hiyerarşisi ve saldırganlık dikkatle incelenmelidir. Bazı tecrübeli discus bakıcıları çıplak tabanlı tanktaki discusların daha uysal ve saklanma yerleri sağlanan tanktakilerin ise sinirli olduklarını söylerler. Bu durum her zaman böyle değildir. Aşağıdaki tabloda anormal yüzme sebepleri özetlenmektedir;

Sebep                                                                                 Açıklama
Dik kafa, düz yatma.-----------------------------------------------Su kalitesi problemleri, ilaç yan etkileri, yüzme kesesi enfeksiyonu.
Darting (ok gibi yüzme).-------------------------------------------Su kalite problemi, deri parazitleri, ilaç yan etkileri, tankta voltaj.
Yüzeyde yüzme.----------------------------------------------------Oksijen yetersizliği.

Sizlerinde gördüğü gibi bu problemlerin bir kısmı bu yazıda anlatılmıştı. İlgili bölüme detaylar için bakılabilir. Voltaj zayıf elektrik bağlantılarından oluşabilir. Kabızlık yüzme torbalarının fonksiyonunu etkileyebilir. Bu problem aşırı beslemeden veya önceden ıslatılmamış balığın karnında şişen kuru yemden kaynaklanabilir. Genelde kendiliğinden geçer, eğer birkaç gün içinde erimezse, her 10 galon suya 2 çay kaşığı epson tuzu balığı bir kaç gün içinde iyileştirir. Yüzme torbası enfeksiyonları genelde oluşmaz ama oluşurlarsa bakteriyel orijinlidirler. Dik kafa, düz yatma veya zayıf koordineli yüzme muhtemel işaretleridir. Yüzme kesesi problemleri su problemleri ve kabızlığın çözümüne bağlıdır. Bir çok rapora göre trimethoprim, sulfamethoxazole'lu antibiyotikler çok etkilidir. Flagellates yüzme kesesi sorunlarının bir sebebidir ve metronidazole ile tedavi edilebilir.

Tedaviler:
1. Metronidazole: 250 mg/10 litre suda kullanın. 8 veya 7 mg/litre. Her doz verilmeden önce %20 su değiştirin. Üç gün boyunca birer doz verin. Bir miktar akvaryum suyunda önceden çözün ve akvaryuma dökün.
2. Fluke Tabs: Tavsiye edilen doz 1 tablet/10 galon sudur. Akvaryum suyu olan ayrı bir kapta çözüp akvaryuma dökün. 48 saat sonra %30 su değiştirin (dipte kalan mavimsi tozu iyice sifonlayın) ve filtreye aktif karbon koyun. Sadece bir tedavi bile birçok patojene iyi gelmektedir (flukelara, yumurtaları da dahil ve kurtlara tapeworms). Bazı durumlarda balık yarı iyileşme göstermişse veya önlem olsun diye bir hafta sonra ikinci tedavi tercih edilmelidir. Kullanıcı bu ürünün sık kullanımı durumunda yüzmede koordinesizlik, kafayı dik tutma, yem yeme için gerekli ağız hareketlerini zorlukla yapma gibi neuro-muscular semptomlara yol açabileceğinin farkında olmalıdır. Bu durumlar tavsiye edilenin üstünde veya birkaç tedavi sonrası görülür. Aquarist bu gibi durumlarda panik olmamalıdır. İlacın kullanımı kesildikten sonra en geç bir hafta içinde durum tersine dönecektir. Sadece hemen su değişikliği yapın ve aktif karbon kullanın. Eğer bu ürünün yan etkileri konusunda endişeleriniz varsa alternatiflerini düşünmelisiniz.
3. Praziquantel: Bu ilaç veteriner izniyle satılmaktadır. Öncelikle tapeworm ve fluklara karşı etkilidir. Yumurtalarına etkimediğinden, bir hafta arayla iki kere verilmelidir. En pratik yolu her 10 galon su için iki buçuk 34 mg tableti ayrı bir kapta eritin ve akvaryuma dökün. Bu tabletlerin çözünürlüğü azdır ve çözmek için azami dikkat gösterilmelidir. 48 saat sonra %30 su değiştirin (dipteki mavimsi artıkları sifonlayın) ve filtreye aktif karbon koyun. Bir hafta sonra tedaviyi tekrarlamayı unutmayın, aksi durumda yumurtadaki flukelar para ve zamanınızı israf edebilir.
4. Flubendazole: Flubenol 5% (flubendazole), beyaz tozdur. Flubenol salyangozlar için zehirlidir. Tavsiye edilen doz olan 200 mg/100 litreye kabaca karşılık gelen 30 galona ½ çay kaşığı kullanın. Bir miktar akvaryum suyunda önceden çözün ve akvaryuma dökün. Su geçirmez kapaklı bir kapta bunu yapmanız tavsiye edilir. Böylece zor çözünen ilacı çalkalayarak çözebilirsiniz. Altı gün sonra, suyun en az %30'unu değiştirin (akvaryum duvarlarında kalan beyaz tozu da çekin) ve filtreye aktif karbon koyun. Flubendazole tek dozda tapeworms ve flukeları (yumurtalarıyla beraber) öldürebilen çok etkili antiparazitik ilaçtır. Nematodeslere de (Capillaria gibi) karşı etkilidir Bu ilacın tecrübe edilen tek problemi ürünün akvaryum duvarlarında bıraktığı bakteri önleyici ince filmden dolayı çözünmüş oksijendeki ani düşüştür (tedavi edilen discusta nefes alma ve neurolojik semptomlarla beraber).
Bu yüzden tedavi sırasında iyi havalandırma ve tedavi sonunda tankın temizlenmesi (camların süngerle temizlenmesi tabanın ise sifonlaması) mutlaka gereklidir.
5. Mutfak Veya Akvaryum Tuzu: 10 galon suya 2 çorba kaşığı tuz dozu başarıyla kullanılmaktadır. Konsantrasyonu birkaç gün boyunca koruyun (yedi veya fazla), su değişimiyle kayıpları kapatın.
6. Epsom Tuzu: Her on galon akvaryum suyuna iki çay kaşığı epsom tuzu genelde kabızlıktan oluşan sindirim sistemi rahatsızlıklarına birkaç günde iyi gelir.
7. Arttırılmış Sıcaklık Tedavisi: Bir çok deri ve yüzgeç protozanları (Ich, Oodinium veya velvet, Costia gibi) yüksek sıcaklıklara dayanamazlar. Kritik sıcaklık patojene göre değişir ama bir hafta boyunca 33 - 34 derece sağlanırsa birçoğunu yok eder. Yüksek sıcaklıkta çözünmüş oksijen miktarının azalacağını hatırlayın ve hava taşı ile bu problemi çözün. Discus tankındaki birçok bitki (ama hepsi değil) bu sıcaklık artışına dayanmakta zorlanacaktır. Bu işlemi oksijen seviyesini düşüren formalin gibi diğer tedavilerle beraber yapmayın. Discustan başka diğer balıkların bu sıcaklık artışına dayanamayacaklarını hatırlayın. Topluluk tankları için ilaçla tedavi tercih edilebilir.
8. Formalin Ve Malachite Green: Önceden karıştırılmış birçok hazır formül akvaryumcularda satılmaktadır fakat evde iki maddeyi alıp karıştırma imkanı da vardır. Bazı balıklar diğerlerine göre bu tedaviye daha az dayanıklıdırlar. Akvaryum suyunda en etkili hedef konsantrasyonu 25 mg/l formalin ve 0.1 mg/l malachite yeşili olduğundan 7 ml/10 galon veya 9 ml/50 litre kullanılmalıdır. Eğer yukarda verilenden farklı formül kullanılacaksa içerdiği maddelerin oranları bilinmeli ve kullanılacak oran hesaplanmalıdır. Malachite yeşili ışıkta bozulduğundan akvaryum ışığı iyice kısılmalı veya söndürülmelidir. Tavsiye edilen doz 1 - 4 - 7 - 10.cu günlerde 13. gün ve ertesinde su değişiklikleriyle uygulanmalıdır. Bu noktada filtreye karbon eklemek ilacın atılmasını hızlandıracaktır. Gerekirse ilaç uygulanmadan önce su değişimi yapılmalıdır. Oksijen seviyesi düşeceğinden tankta havalandırma yapılmalıdır. Yeterli büyüklükte pompa problemi çözecektir.
Oksijen seviyesindeki düşüşten dolayı, asla yüksek sıcaklıkta formalin tedavisi uygulamayın.
9. Bakır: Bu alan özellikle discusun yumuşak su ortamında çok etkili ve toksittir. Bazı balıklar diğerlerine göre daha az dayanıklıdırlar. Bitkilere ve salyangoz gibi yumuşakçalara oldukça zehirlidir. 10 gH altındaki su sertliklerinde veya 50 mg/l toplam alkalitenin altında kullanılmamalıdır. Sertlik Malawi veya Tanganyika tuzu eklenerek arttırılabilir. Bakır birçok değişik formülde bulunabilir ve en güvenilir yöntem, güvenilir bir akvaryumcuya alışık olduğu formülü getirterek üretici talimatlarına göre kullanmaktır. Bakır seviyesini test kiti ile her gün ve sonra iki üç günde bir kontrol etmek çok önemlidir. Bakır miktarı 0.15 ve 0.20 mg/l arasında olmalıdır. Çok düşükse tedavi edici etkisi olmaz, yüksekse toksitide öne çıkar. Tedaviyi iki veya üç hafta devam ettirmek iyidir.

Karantinada Önleyici Tedavi: İzleyen satırlardaki amaç yeni alınan balıklarda semptomlar oluşmadan olabilecek patojenleri engellemektir. Bütün hastalıkların iyileştirecek bir karışımın imkansız olduğunu ve komple sterilizasyon yapacak bir şey olmadığını anlamak çok önemlidir. Yeni alınan balıklar karantina tankına alınmalı ve iyi beslenerek su değişikliğiyle iyi su koşulları sağlanmış tankta tutulmalıdırlar. Bir haftalık ön belirlemeden sonra hastalık varsa önleyici tedaviye başlanılabilir.
Uyarı: Yukarıda verilen tedavilerin uygulanmasından doğabilecek olumsuz sonuçlardan sorumlu değilim! Sonuçta bu bilgilerin %100 doğruluğu kanıtlanmıştır.